Het Afvalfonds publiceerde afgelopen week haar plan voor de uitrol van statiegeld op blikjes. Omdat supermarkten aanhoudend weigeren om de blikjes in te gaan nemen, stelt het bedrijfsleven nu voor om de inname buiten de supermarkten om te regelen. Dat systeem zou moeten uitgroeien tot zogenaamde ‘circulaire hubs’. Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, Stichting De Noordzee, Plastic Soup Surfer en Greenpeace hebben geen vertrouwen in het plan.

Vanaf 31 december 2022 zit er statiegeld op blikjes en moet er een goed inzamelsysteem staan. Minimaal 90% van de blikjes moet gescheiden worden ingezameld. Dat besloot de vorige staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat,  Stientje van Veldhoven (D66), in februari dit jaar. Met het plan van het Afvalfonds wordt het halen van de wettelijke doelstellingen onmogelijk en wordt het milieu het slachtoffer, vrezen de milieuorganisaties.

Plan bedrijfsleven

De supermarkten weigeren inzameling van de blikjes in de supermarkt, waardoor het bedrijfsleven nu voorstelt om op zoek te gaan naar locaties ‘nabij’ winkels. Wat ze met ‘nabij’ bedoelen, is onduidelijk. Het is wel al duidelijk dat het plan voor consumenten achteruitgang betekent. 89 % van de consumenten wil blikjes op het verkooppunt kunnen terugbrengen. Maar met het voorstel van het Afvalfonds moet de consument verpakkingen op verschillende plekken inleveren. Er zijn ook nog eens veel minder plekken waar de consument zijn lege blikjes kwijt kan: 3.000 locaties ten opzichte van de 5.500 supermarkten waar nu flesjes ingeleverd kunnen worden. En dat terwijl er bijna 2,5 keer zoveel blikjes als flesjes op de markt worden gebracht.

Consumentonvriendelijk

Rob Buurman, directeur van Recycling Netwerk, voorziet grote problemen bij de realisatie van de doelen voor blik: “Een systeem waarbij het aantal inleverpunten nog lager is dan bij flesjes nu al het geval is, zal de zwerfafval- en recyclingdoelstellingen voor blikjes nooit halen. Het concept is ook allesbehalve consumentvriendelijk. De consument kan met zijn plastic statiegeldflessen terecht in alle supermarkten, maar wordt voor de blikjes naar een andere locatie gestuurd. Er is geen enkel ander land waar het statiegeldsysteem zo is ingericht. Het is dus een grote aanname dat consumenten hier zo maar in mee zullen stappen.”

“Het idee voor ‘circulaire hubs’ klinkt heel aardig, maar het concept wordt op geen enkele manier uitgewerkt. Dit leest niet als een goed uitgewerkt plan voor de lange termijn, maar slechts als  een slecht uitgewerkt excuus om blikjes uit de supermarkten te houden”, stelt Jelmer Vierstra  van Natuur & Milieu.

Tijdrovend proces

Het is daarbij ook de vraag of er überhaupt op korte termijn locaties buiten de winkel gerealiseerd kunnen worden. Het bedrijfsleven is hiervoor namelijk sterk afhankelijk van vastgoedeigenaren en vergunningen van gemeenten. “De kans is groot dat consumenten de eerste maanden hun blikjes vrijwel nergens kwijt kunnen, terwijl ze er wel al meteen statiegeld op moeten betalen. Datzelfde zien we nu in beperkte mate al bij flesjes die je bijvoorbeeld nog altijd niet op stations in kan leveren”, stelt Buurman.

Het bedrijfsleven zegt in haar plan dat de supermarkten een ‘fallback optie’ zijn als komend voorjaar blijkt dat de wettelijke deadline van 31 december 2022 toch niet haalbaar is. Gezien het feit dat deze fallback optie niet is uitgewerkt en er geen afspraken zijn gemaakt wanneer hiervoor gekozen wordt, is er ook geen garantie dat de supermarkten alsnog de blikjes zullen inzamelen.

Innameplicht

Dat supermarkten kunnen weigeren om blikjes in te nemen, komt doordat de vorige regering  besloot om de innameplicht voor verkooppunten uit het Besluit Beheer Verpakkingen 2014 te halen. “Terwijl in andere landen zoals Duitsland en Denemarken tot wel 90% van de blikjes succesvol wordt ingezameld via supermarkten, kreeg het bedrijfsleven van de Nederlandse regering  ruimte om te gaan mokken en te vertragen”,  stellen de milieuorganisaties. We hadden de regering nochtans meerdere malen gewaarschuwd. Wanneer er op 31 december 2022 geen goed werkend en consumentvriendelijk statiegeldsysteem operationeel is, is dat deels te wijten aan de halsstarrige houding van het bedrijfsleven en deels aan deze beleidskeuze van het kabinet.

Politiek

De milieuorganisaties rekenen op de Tweede Kamer en het nieuwe kabinet om de innameplicht voor verkooppunten voor alle statiegeldverpakkingen opnieuw in de wet op te nemen. “Alleen dan hebben we de garantie dat er eind volgend jaar een robuust statiegeldsysteem staat dat de inzamel- en zwerfafvaldoelen realiseert en het milieu vrijwaart van blikjes”, besluiten de milieuorganisaties Recycling Netwerk, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, Stichting De Noordzee, Plastic Soup Surfer en Greenpeace.

In de media

MSN, Plan voor inzameling blikjes rammelt volgens milieuorganisaties, 22 december 2021

AfvalOnline, Milieuorganisaties voorzien problemen bij blikjesplan Afvalfonds – AfvalOnline, 22 december 2021

VNG Nieuws, http://www.vngnieuws.nl/nieuws/redactie/plan-inzamelen-statiegeldblikjes-schiet-doel-voorbij, 22 december 2021

Nieuws.nl, https://nieuws.nl/algemeen/20211222/plan-voor-inzameling-blikjes-rammelt-volgens-milieuorganisaties/ , 22 december 2021

Reformatorisch Dagblad, Plan voor inzameling blikjes rammelt volgens milieuorganisaties, 22 december 2021

Natuur & Milieu, Milieuorganisaties kraken plan Afvalfonds over de inzameling van blikjes met statiegeld | Natuur & Milieu, 22 december 2021

FoodHolland, FoodHolland Nieuws: Milieuorganisaties wijzen plan Afvalfonds over inzameling statiegeldblikjes af, 22 december 2021

Dagblad van het Noorden, https://dvhn.nl/binnenland/Plan-voor-inzameling-blikjes-rammelt-volgens-milieuorganisaties-27357263.html, 22 december 2021

Levensmiddelenkrant, https://www.levensmiddelenkrant.nl/levensmiddelenkrant/nieuws/milieuorganisaties-en-mvn-oneens-met-inzamelingsplan-afvalfonds, 22 december 2021

Distrifood, Verpakkingsclub hekelt plan Afvalfonds: Drankblikjes ook inleveren in supers, 22 december 2021

Klimaatweb, Milieuorganisaties kritisch op plan Afvalfonds over de inzameling van blikjes met statiegeld, 22 december 2021

NOS Radio 1 Journaal, Kritiek op plan inzameling statiegeld op blikjes, 23 december 2021