Deze ontdekking versterkte de vraag om blikjes op te nemen in de statiegeldregeling, en leidde tot een Kamermotie om deze plastic vervuiling door blikjes te onderzoeken.

Plastic soep als beleidsprioriteit

Milieuminister Stientje van Veldhoven heeft de strijd tegen de plastic soep tot een beleidsprioriteit gemaakt. Tijdens het AO Circulaire Economie op 11 april 2019 verklaarde ze dat “via het milieu dat plastic uiteindelijk overal terechtkomt, en dat zelfs een relatie met onze eigen gezondheid heeft”. Dit maakte voor haar de urgentie om eerst plastic flesjes aan te pakken groter dan de urgentie voor blikjes. En daarom sloot ze blikjes uit van de statiegeld wetgeving.

Toen we middels het experiment aantoonden dat er ook plastic in blikjes zit, reageerde de Staatssecretaris dat de hoeveelheid plastic in blikjes ‘verwaarloosbaar is als je dat vergelijkt met plastic flesjes’. Ze ging wel in op de vraag van de Tweede Kamer om het te onderzoeken.

Hoeveelheid blikjes in de natuur

Alleen al in Nederland werden het voorbije jaar 1,58 miljard blikjes verkocht. Dat is 13,3 procent meer dan twee jaar geleden.

Uit een rapport van KPlusV uit 2015 bleek dat er jaarlijks ongeveer 98 tot 156 miljoen blikjes in het zwerfafval belanden.

Blikjes maakten in 2019 62,7 procent uit van het aantal drankverpakkingen in het zwerfafval. Hun aandeel groeit: het afgelopen jaar steeg het aantal rondzwervende blikjes gemiddeld van 22,5 naar 24,3 stuks per kilometer volgens metingen van Dirk Groot, die 1.000 kilometer heeft onderzocht op rondzwervende drankverpakkingen.

Tijdens de World Clean Up Day Nederland 2018 stonden blikjes op nummer twee van de tien meest gevonden items.

Potentiële impact van plastic in blikjes

Met elk blikje dat in het zwerfafval belandt, ligt er een potentiële bron van plastic vervuiling. Het blik verweert door regen en wind waarop het dunne laagje plastic na een tijd vrijkomt. De schade ontstaat door het aantal stuks of deeltjes plastic (microplastic) die uiteindelijk vrijkomen in de leefomgeving.

Maar hoeveel plastic zit er nu in zo’n drankblikje? De oppervlakte van het plastic in blikjes is eenvoudig te berekenen. De oppervlakte van het plastic laagje in 1 blikje bedraagt 0,0301 m2 (voor de berekening, zie de bijlage onderaan). Honderd blikjes van 33cl staan voor circa 3 vierkante meter dun plastic. De totale oppervlakte van het plastic, in de 98-156 miljoen blikjes in het zwerfafval, bedraagt dus 2,9 tot 4,7 miljoen vierkante meter. Dit betekent dat er jaarlijks in Nederland via drankblikjes in het minste geval 580 voetbalvelden aan dun plastic in het milieu terechtkomt, en in het ergste geval genoeg plastic om het eiland Nukunonu volledig mee te bedekken.

Het gaat om een beperkte hoeveelheid plastic per blikje. Maar omdat de blikjes in grote getale in het milieu belanden, meer nog dan plastic flesjes, menen we dat het belangrijk is om op deze verborgen vervuiler te wijzen, zegt milieuorganisatie Recycling Netwerk. Juristen kennen dergelijke schade als ‘strooischade’: het gaat in elk apart geval om beperkte schade, maar omdat ze veelvuldig voorkomt, is het daadwerkelijk een probleem.

Statiegeldtraject

Dat er in blikjes ook plastic zit, is dan ook relevant voor de statiegelddiscussie. In 2018 werden blikjes uit het statiegeldtraject gehouden omwille van de focus op de plastic soep. Maar met de wetenschap dat er ook plastic in de blikjes zit, en die blikjes veelvuldig in het milieu belanden, is meteen duidelijk dat ze in de strijd tegen plastic soep moeten meegenomen worden.

Dat was ook de mening van de indieners van een motie in de Tweede Kamer. De motie van de leden Dik-Faber, Van Eijs en Von Martels “verzoekt de regering op basis van gegevens uit het lopende onderzoek (de telling) de hoeveelheid plastic in het milieu als gevolg van blik in het zwerfafval in kaart te brengen en de Kamer daarover te informeren“.

In reactie op die motie in de Tweede Kamer verklaarde staatssecretaris van Veldhoven op 3 juli 2019: “We hebben allemaal de berichtgeving over de blikjes gezien en ik denk kort en goed dat we allemaal willen weten hoe groot dat probleem nu werkelijk is. Dat moeten we in kaart brengen. De motie die mevrouw Dik-Faber daarover heeft ingediend, de motie op stuk nr. 237, gaat daarover. Ze verzoekt de regering om op basis van de gegevens uit het lopende onderzoek de hoeveelheid plastic in het milieu als gevolg van blik in het zwerfafval in kaart te brengen en de Kamer daarover te informeren. Ik denk dat we daar allemaal belang bij hebben”.

Met de berekening in dit artikel geven we een indicatie van de hoeveelheid plastic die samen met de blikjes in het milieu terechtkomt.

De vele problemen met blik

Drankblikjes die in het milieu belanden zijn op verschillende manieren een probleem. Het is een grote ergernis voor de mensen. Ze vergroten het zwerfafval, dat iedereen stoort. Ze doen zo ook de kosten van opruimingsdiensten oplopen.

Als blikjes bij het maaien in het veevoeder terechtkomen, veroorzaken ze ziekte en zelfs dood bij runderen. Blikjes in het zwerfafval betekenen ook verlies van waardevolle recyclebare grondstoffen, zoals aluminium.

De ondermaatse recycling van blikjes heeft ook een impact op het klimaat. Het recyclingpercentage van aluminium blikjes ligt momenteel op 62%. Bij een 90% retour van blikjes, wordt volgens de studie uiteindelijk 96% van het aluminium blik gerecycled, wat leidt tot een CO2-besparing van 34 kton, aldus de studie naar de kosten en effecten van statiegeld die CE Delft in 2017 in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat uitvoerde.

De problemen met blikjes zijn dus divers en talrijk. Deze redenen alleen al zouden voldoende moeten zijn voor de regering om de blikjes doeltreffend uit het zwerfafval te willen houden.

Statiegeld bewijst in 39 landen dat het de aanwezigheid van plastic flesjes en blikjes in het zwerfafval reduceert met 70 tot 90 procent. Bovendien heeft de milieumaatregel de steun van 8 op 10 Nederlanders. Het maatschappelijke draagvlak voor statiegeld op blikjes is enorm en nog altijd groeiende.

Deze argumenten lagen ook terecht ten grondslag aan de 2 moties in de Tweede Kamer (motie van Dik-Faber en motie van Paternotte) die de regering vragen om statiegeld op blik voor te bereiden.

Bijlage – Berekening oppervlakte plastic in blik

Berekening van de oppervlakte van het plastic laagje op basis van de afmetingen van een blikje van 33 cl

Hoogte van het blikje: 115 mm

Diameter van het blikje: 65 mm

Straal van het blikje: 32,5 mm

65 x pi x 115 = 23.483,4050 mm = oppervlakte cilinder

32,5 x 32,5 x pi = 3.318,3072 mm = oppervlakte bovenkant

32,5 x 32,5 x pi = 3.318,3072 mm = oppervlakte onderkant

————————————————————————————— +

30.120,0194 mm2 = 0,0301 m2

100 blikjes van 33cl in de natuur staan daarmee gelijk aan 3m2 dun plastic in de natuur.