Er is  vooruitgang ten opzichte van de jaarlijkse beoordeling uit 2021, schrijven Rethink Plastic en Break Free from Plastics Na de deadline van vorig jaar, heeft de meerderheid van de lidstaten de Single Use Plastics -richtlijn (SUP-richtlijn) volledig omgezet in nationale wetgeving. Maar we verwachten nog steeds belangrijke stappen van de regeringen om alle maatregelen ook ambitieus te implementeren en strikt te handhaven.

België en Nederland

Hoe staat het ervoor in België en Nederland? Beide hebben het verbod op enkele wegwerp plastic producten zoals rietjes goed doorgevoerd. Maar er is wel betere handhaving nodig om ongewenste producten met greenwashing boodschappen (zie foto’s onderdaan) volledig te voorkomen.

Zeker omdat de Belgische en Nederlandse beweren dat ze koplopers willen zijn in de strijd tegen plastic vervuiling. Nederlands staatssecretaris Vivianne Heijnen dringt immers officieel aan op ambitie bij de EU. Mission Reuse reageerde daarop dat Den Haag zelf heel wat kan doen om van wegwerp naar herbruikbare verpakkingen te gaan.

Recycling Netwerk toonde eerder aan dat ook plastic verzendhoezen voor tijdschriften en reclame in Nederland jaarlijks 1,5 kton onnodig plastic afval veroorzaken. Net als in Frankrijk kan Nederland hierop makkelijk een verbod doorvoeren.

Nederland loopt dan weer voor door een verbod voor wegwerp verpakkingen door te voeren voor consumptie ter plaatse, wat het rapport identificeerde als de snelste en meest effectieve methode om consumptie te reduceren. Er zitten echter nog teveel gaten in die wetgeving.

Het Nederlandse kabinet startte een onderzoek naar de mogelijkheden van een verbod op plastic sigarettenfilters. Nederland kan met zo’n verbod een koploper worden.

België verbiedt plastic bekers vanaf 2023 en wordt daarvoor geloofd door Rethink Plastic en BFFP, maar door de uitzondering van papieren bekers met een plastic lining bestaat het risico op een verschuiving van het probleem. Aanvullende concrete verboden zonder uitzonderingen zijn nodig om aan de consumptie reductie doelstelling te voldoen. Zo verbieden Luxemburg, Portugal en Frankrijk bijvoorbeeld plastic wegwerpverpakkingen voor groenten en fruit. Het rapport van Rethink Plastic en BFFP looft het verbod op wegwerp die Vlaanderen doorvoerde voor evenementen en voor de kantoren van lokale besturen.

De Belgische en Nederlandse bewustwordingscampagnes zijn onvoldoende: ze beperkten zich tot bestaande campagnes rondom bijvoorbeeld zwerfafval terwijl ook bredere nationale campagnes nodig zijn over afvalreductie.

Kortom, België en Nederland moeten nog een plan voor reductie van consumptie van plastic wegwerp inclusief kwantitatieve reductie en hergebruikdoelstellingen en strategieën voor bewustmaking opstellen.

De Europese ranking

België en Nederland kunnen verder een voorbeeld nemen aan de toppresteerders uit 2021: Griekenland, Frankrijk en Zweden. Die krijgen in 2022 het gezelschap van Luxemburg, Cyprus, Slovenië, Denemarken, Letland en Portugal. Daarbij toonden sommigen zelfs meer ambitie dan de richtlijn.

De middenmoot bestaat uit lidstaten die enkele van de belangrijkste maatregelen over het hoofd zien. België en Nederland zijn er in het gezelschap van Duitsland, Oostenrijk, Estland, Roemenië en Hongarije.

De lidstaten die achterblijven zijn Finland, Polen, Kroatië, Slowakije, Bulgarije, Roemenië en Tsjechië.

Pijnpunten: handhaving, consumptievermindering en bewustmaking

Rethink Plastic en Break Free from Plastics constateren enkele pijnpunten. Zo zijn er in alle lidstaten meer inspanningen nodig voor het handhaven van de vastgestelde verboden, want er zijn nog steeds verboden artikelen op de markt als gevolg van greenwashing-strategieën en voorraden die nog verkocht worden.

Wat de vooropgestelde consumptievermindering betreft, blijft het onduidelijk hoe sommige landen deze ambitieuze doelstelling zullen bereiken zonder doelen vast te stellen. Landen die hierbij investeren in hergebruikopties en deze bevorderen hebben de meeste kans op het behalen van de doelstelling, schrijven Rethink Plastic en BFFP

Tenslotte constateert het rapport ook dat de meeste lidstaten geen nationale strategieën voor bewustmaking hebben opgesteld en het aan plastic- en verpakkingsfabrikanten hebben overgelaten om de bewustmakingsdoelstellingen te bereiken.

Op het gebied van Uitgebreide ProducentenVerantwoordelijkheid (UPV) zijn de meeste lidstaten nog ver verwijderd van het tijdig nakomen van hun verplichtingen voor de deadlines van 2023 en 2024.

Voorbeelden uit het rapport van wegwerpproducten die verboden zijn maar onder de noemer van “herbruikbaar” alsnog verkocht worden in België.

Overzicht van de nationale implementatie van de Single Use Plastics richtlijn bij de EU lidstaten vanaf september 2022.