Al twee jaar lang moeten alle horecagelegenheden in Nederland bij consumptie ter plaatse eten en drinken serveren in herbruikbare verpakkingen. Toch overtreedt McDonald’s Nederland sinds de zomer 2024 de wet door in haar restaurants eenmalige kartonnen bekers met plastic coating aan te bieden. Daarmee is de grootste fastfoodketen van het land niet alleen non-compliant en verspilt ze grondstoffen, maar ze laat consumenten er zelfs extra voor betalen door een toeslag te heffen op deze wegwerpbekers.
McDonald’s verdient extra geld aan klanten terwijl het de wet overtreedt
Alle cafés, restaurants en hotels die eten en drinken voor consumptie ter plaatse serveren, moeten dit aanbieden in herbruikbare verpakkingen[1]. Deze wet is van toepassing in Nederland sinds januari 2024, als implementatie van Europese regelgeving. Het doel is het terugdringen van het gebruik van plastic bevattende wegwerpverpakkingen. McDonald’s overtreedt[2] sinds augustus 2024 al deze wet door – naast herbruikbare verpakkingen aan te bieden – de herintroductie van wegwerpbekers van papier met plastic coating bij consumptie ter plaatse (voor drankjes en hun McFlurry). Daarnaast rekenen de restaurants hun klanten €0,15 per wegwerpbeker, terwijl deze “SUP-toeslag” uitsluitend moet worden gerekend voor take-away verpakkingen. De grootste fastfoodketen van Nederland voldoet dus niet aan de regels en verdient bovendien extra geld aan haar klanten door een verdienmodel te creëren rondom de verboden wegwerpverpakkingen.
Marktleider McDonald’s mag de regels negeren en er ook nog winst mee maken? Haar concurrenten, zowel grote ketens als kleine ondernemers, die wél volgens de regels werken en daarmee bijdragen aan een circulair verpakkingssysteem, krijgen een ongelijk speelveld. Fair Resource Foundation diende op 26 november een handhavingsverzoek in bij de inspectiedienst.
McDonald’s gaat voorbij aan hergebruik…
In haar Nederlandse Impactrapport 2024–2025 (p. 15), gepubliceerd in oktober 2025, schrijft de keten dat zij “niet in uitsluitend herbruikbare verpakkingen, maar in een mix van oplossingen” geloven.
Dit klinkt genuanceerd, maar achter de schermen lobbyt McDonald’s actief tegen herbruikbare verpakkingen. In de Europese Unie, doet het bedrijf dat via de veelbekritiseerde No Silver Bullet–campagne, en in Nederland via gesprekken met o.a. voormalig Staatssecretaris Chris Jansen, Speciaal Regeringsvertegenwoordiger Circulaire Economie Steven van Eijck en diverse kamerleden. Het bedrijf beïnvloedt ook de publieke opinie door hergebruik neer te zetten als “slecht voor het milieu” via interviews en gesponsorde artikelen in (inter)nationale media (2023, 2024, 2025). Maar misschien nog belangrijker: McDonald’s Nederland laat haar eigen hergebruiksysteem mislukken.
Het impactrapport stelt dat hun herbruikbare bekers slechts 3,3 keer worden hergebruikt in Nederlandse restaurants. Een getal dat veel lager ligt dan dat van goed ontworpen, effectieve hergebruiksystemen. Hun Franse collega’s tonen dat het beter kan met een gemiddelde van 33,9 keer hergebruik bij consumptie ter plaatse.
Impactrapport McDonald’s Nederland 2024-2025 (p. 15)
Dat het hergebruik in de Nederlandse restaurants niet werkt, is niet verrassend:
- Onduidelijk bestelproces
- Voor dine-in kun je – naast een herbruikbare beker – een wegwerpbeker kiezen, waar dan bij staat “meenemen” (foto 4);
- De bovenste (eerste) keuzes in het menu op de bestelzuil zijn de wegwerpbekers;
- Op herbruikbare bekers voor dine-in zit geen statiegeld, waardoor klanten die hun drankjes later willen opmaken de beker meenemen naar buiten en niet terugbrengen of per ongeluk in de prullenbak gooien. Er is dus geen stimulans om herbruikbare verpakkingen voor consumptie ter plaatse weer in te leveren (foto 1 – zie ook onderzoek van de Zwerfinator);
- Bij een deel van de herbruikbare bekers voor dine-in staat geen informatie in het bestelproces: het is dus niet duidelijk in wat voor beker je je bestelling krijgt (en wat je ermee moet doen). Bijvoorbeeld: bij Coca Cola Regular staat ‘herbruikbare beker’ en bij Coca Cola Zero staat geen informatie (terwijl dat ook in een herbruikbare beker wordt geschonken). Nb: Geldt niet voor alle gecheckte restaurants (foto 5);
- Herbruikbare en wegwerpbekers lijken sterk op elkaar (foto 1), terwijl het retourproces verschillend is;
- Wegwerpbeker: in de prullenbak;
- Herbruikbare voor dine-in: terug naar het inzamelstation;
- Herbruikbare voor take-away: teruggebracht worden (onduidelijk waarheen) om het statiegeld terug te krijgen;
- Gebrande bekers die als collectors items kunnen worden gezien (foto 1);
- Identiek wegwerppapieren deksel op alle bekers (wegwerp én herbruikbaar) (foto 2);
- Geen communicatie in de restaurants over de voordelen van hergebruik: er wordt nauwelijks tot geen actie ondernomen om klanten te bewegen voor de herbruikbare versie te kiezen;
- Bij McFlurry kregen we, toen we zowel een wegwerp- als een herbruikbare verpakking bestelden, alleen wegwerpverpakkingen geserveerd (foto 3).
- Specifiek over herbruikbare verpakkingen voor take-away: er is onduidelijkheid over hoe en waar consumenten hun verpakking kunnen retourneren, bijvoorbeeld of ze statiegeld terugkrijgen; en of ze daarvoor opnieuw in de rij moeten aansluiten tussen andere klanten (foto 6).
Foto 1 – Middelgrote bekers. Van links naar rechts: voor eenmalig gebruik in het restaurant, herbruikbaar in het restaurant, herbruikbaar voor take-away.
Foto 2 – Kartonnen deksel voor eenmalig gebruik op eenmalige (boven) en herbruikbare (onder) verpakkingen voor consumptie ter plaatse
Foto 3 – Bestelling van twee McFlurry’s, waarvan een in wegwerpverpakking en een in herbruikbare verpakking. Beide geserveerd in wegwerpverpakking
Foto 4 – Bestelproces dine-in: elk drankje werd twee keer getoond in wegwerpverpakking (1e optie) of herbruikbare verpakking (2e optie)
Foto 5 – Bestelproces dine-in voor sommige restaurants: geen enkele vermelding op herbruikbare verpakkingen
Foto 6 – Communicatie over herbruikbare verpakkingen voor take-away
Foto 7 – Retourstation voor herbruikbare bekers met ruimte om vloeistof te legen
Dit zijn allemaal kenmerken die niet aansluiten bij het Stappenplan Hergebruik dat Mission Reuse ontwikkelde in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hoewel bepaalde delen van het systeem goed doordacht zijn door McDonald’s (bij de kassa is er snelle terugbetaling van statiegeld en er zijn redelijk duidelijke retourstations), is dat onvoldoende om de gewenste retourpercentages te halen. Toch communiceert McDonald’s actief dat hergebruik niet werkt. Maar een gebrekkig systeem kan niet worden gebruikt om de milieu- en economische prestaties van hergebruik te beoordelen.
Onjuiste aannames en ongefundeerde claims: de waarheid over papieren wegwerpverpakkingen
Ondertussen blijft McDonald’s consumenten misleiden over hoe “groen” hun papieren verpakkingen zouden zijn in vergelijking met herbruikbare alternatieven. Het vervangen van wegwer- of herbruikbaar plastic door wegwerppapier (met plastic coating) negeert echter de enorme problemen die ontstaan door de groeiende vraag naar papier. Jaarlijks worden 3 miljard bomen gekapt, bossen in Estland en Finland zijn netto CO₂-uitstoters geworden en bosbranden en biodiversiteitsverlies nemen toe (Environmental Paper Network).
En dan hebben we het nog niet over transport, energie en waterverbruik: studies tonen aan dat de eindeloze cyclus van winning van grondstoffen, produceren, gebruiken en verwerken van wegwerpverpakkingen een grotere milieu-impact heeft dan hergebruik in goed ontworpen systemen (Rethink Plastic Alliance, 2021; Eunomia, 2023).
De regels overschrijden en de hergebruikindustrie de kop in drukken
Sinds anderhalf jaar verkoopt McDonald’s Nederland tegen de wet in drankjes voor consumptie ter plaatse in wegwerpverpakkingen die plastic bevatten. De fastfoodgigant – groter dan KFC en Burger King samen (laatstgenoemde laat zien dat hergebruik wél werkt door consumentvriendelijke systemen) – voldoet daarmee niet aan de Nederlandse regels voor wegwerpplastic. Daarom heeft Fair Resource Foundation een handhavingsverzoek ingediend bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
Daarnaast bedreigt de keten, door bewust een gebrekkig hergebruiksysteem te ontwerpen en vervolgens hergebruik als concept de schuld te geven, de opkomst van de Nederlandse circulaire industrie. McDonald’s neemt de wind uit de zeilen van vooruitstrevende, innovatieve Nederlandse hergebruikondernemers die werken aan een schonere wereld met minder kosten voor de samenleving.
Hergebruik is de toekomst, en de toekomst is nu
De Nederlandse overheid heeft hergebruik niet voor niets als norm gesteld: ze wil 40% minder wegwerpbekers en -bakjes met plastic tegen 2026 en een einde aan zwerfafval. Dit kan alleen worden bereikt door verpakkingen met plastic volledig uit te faseren of door de introductie van hergebruiksystemen. McDonald’s zelf pleit voor “een aanpak gebaseerd op data uit de praktijk over de daadwerkelijke milieu-impact van herbruikbare verpakkingen” (Impactrapport 2024–2025, p. 15).
De resultaten zijn duidelijk: geoptimaliseerde hergebruiksystemen presteren beter dan wegwerpverpakkingen, op zowel milieuimpact als kostenefficiëntie. Verplicht hergebruik is dus een effectieve, datagedreven oplossing voor de wegwerpmaatschappij die we met elkaar gecreëerd hebben. Burger King, de grootste concurrent van McDonald’s, laat echter zien dat hergebruik wél werkt door consumentvriendelijke systemen, ook in de fastfoodsector. In andere sectoren, zijn eveneens veel goede voorbeelden in binnen- en buitenland te vinden. Denk hierbij aan attractieparken (Disneyland Parijs, Walibi, Diergaarde Blijdorp, Toverland), sportverenigingen (v.v. Oudehaske, v.v. Oegstgeest) en stadsbrede evenementen (Leids Ontzet, Gentse Feesten).
McDonald’s en overheid: aan zet voor echte circulariteit
McDonald’s Nederland heeft duidelijk gemaakt “niet blij” te zijn met de nieuwe regels voor herbruikbare verpakkingen, en de voorkeur te geven aan papieren verpakkingen met plastic coating. Door wetgeving te beïnvloeden, de publieke opinie te sturen en het eigen hergebruiksysteem in Nederland te laten falen, probeert McDonald’s haar zin te krijgen. In haar streven om de status quo van wegwerpverpakkingen te behouden deinst het bedrijf er zelfs niet voor terug om de wet te overtreden én extra geld aan hun klanten te verdienen.
We roepen Thierry Aartsen, staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, op om te zorgen voor eenduidige wetgeving voor alle sectoren, en handhaving. Zo kan daadwerkelijk de transitie van wegwerp naar hergebruik gemaakt worden. Zoals de bewindspersoon zelf al aangaf tijdens het laatste Commissiedebat Circulaire economie: “het zou zonde zijn” om terug te gaan naar “de papieren bekertjes”. Juist nu is het essentieel om de bestaande hergebruikwetgeving niet terug te draaien, maar te versterken (zie onze eerdere suggesties hiervoor).
Bedrijven die “hebben geïnvesteerd en vooruit willen’’, zoals Aartsen ze noemde, hebben duidelijke, consistente regels nodig om te kunnen bouwen aan goed werkende hergebruiksystemen. Daarnaast is handhaving onmisbaar, en kan het een groot verschil maken wanneer het meest invloedrijke fastfoodbedrijf, dat de wet overtreedt, ter verantwoording wordt geroepen.
Tot slot roepen we McDonald’s op om hun verantwoordelijkheid te nemen en de wet te respecteren, te stoppen met “meestribbelen”en klanten niet meer te laten betalen voor verboden wegwerpverpakkingen. Als marktleider bepaalt McDonald’s de richting van de markt. Het bedrijf zet graag haar “schaalgrootte in om een positieve impact te maken’’. Dat kunnen wij alleen maar toejuichen, op weg naar herbruikbare verpakkingen.
Voetnoten
[1] Tenzij hoogwaardig gerecycled rPET wordt gebruikt en opnieuw wordt gerecycled (denk aan softcups op festivals).↑
[2] We hebben de volgende 12 restaurants bezocht om het hergebruikssysteem te onderzoeken: Arnhem Station, Beestenmarkt (Leide), Coolsingel (Rotterdam), Donkersteeg (Leiden), Hazeldonk-Oost (Hazeldonk), Hoogstraat (Rotterdam), Lange Vie (Utrecht), Oudegracht (Utrecht), Persant Snoepweg (Leiderdorp), Rhijnhofweg (Oegstgeest), Rooseveltstraat (Leiden), Turfmarkt 95 (Den Haag)↑
Gerelateerde tags
Verhoogd statiegeld of een retourbonus – Verpact vecht nieuwe Last onder Dwangsom aan bij Raad van State
De ILT legt Verpact een nieuwe dwangsom op omdat de inzameling van plastic flesjes te laag bleef. Verpact moet per 1 januari 2026 het statiegeld of een retourbonus met 15 cent verhogen. Verpact gaat in beroep; Fair Resource Foundation steunt de ILT. De Raad van State beslist op 4 december.
UPV-systemen die de circulaire transitie versnellen: Vereisten voor de Belgische UPV Textiel
In aanloop naar de invoering van Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel in de hele Europese Unie, volgen we de ontwikkeling van een UPV voor textiel in België met grote interesse. Na Frankrijk en Nederland is het cruciaal dat België leert van bestaande UPV-systemen om te waarborgen dat de nieuwe UPV voor textiel een echte circulaire transitie ondersteunt en versnelt.
Uitnodiging: Bijeenkomst Drie Jaar Weeffouten
Platform Weeffouten bestaat inmiddels drie jaar. Het is tijd om de balans op te maken. Waar staan we na die drie jaar? Hoe gaan we verder? Op vrijdagmiddag 31 oktober organiseren we daarom van 15.00 – 18.00 uur een netwerkbijeenkomst bij UCo in Utrecht. We presenteren ons manifest met alle lessen en ideeën tot nu toe en kijken graag met jou en ons steeds groter wordende netwerk vooruit.