Producenten-verantwoordelijkheid
Verpakkingen, elektronische apparaten, autobanden, batterijen, textiel: er zijn veel producten waar we als consument in het dagelijks leven mee te maken krijgen waar ‘uitgebreide producentenverantwoordelijkheid’ (UPV) voor geldt. En dit worden in de (nabije) toekomst alleen nog maar meer productgroepen, zoals schoenen en luiers. Toch is er nog veel onbenut potentieel binnen UPV-systemen. Het zorgt weliswaar vaak voor betere inzameling en het dekken van de kosten hiervan, maar hoe zit het met de verduurzaming van de producten? En wie heeft het eigenlijk voor het zeggen?
wat is upv?
Er bestaat inmiddels ‘uitgebreide producentenverantwoordelijkheid’ (UPV) voor een groot aantal producten, zoals autobanden, verpakkingen, elektronische apparaten en sinds juli 2023 in Nederland ook voor textiel. UPV wordt gezien als een effectieve manier om producenten verantwoordelijk te maken voor de gehele levenscyclus van de producten die zij produceren. Waar de verantwoordelijkheid van de producent normaal gesproken eindigt nadat het product is verkocht, zorgt UPV ervoor dat producenten ook verantwoordelijk worden voor de afvalfase. Het idee erachter is simpel: de vervuilers betalen voor de milieu-impact van hun producten. Dit zou een prikkel moeten zijn om duurzaamheid al in de ontwerpfase van de productieketen mee te nemen. Helaas gebeurt dit in de praktijk nauwelijks.
Geen optimale UPV zonder systeemverandering
Één ding is duidelijk: UPV is here to stay. Toch hebben we al vaker aangetoond (zoals hier en hier) dat er veel misgaat binnen UPV-systemen, deels als gevolg van gebrekkige governance. De rol van de overheid is te beperkt, veel stakeholders voelen zich buitengesloten, en de handhaving schiet tekort. Door de manier waarop de UPV-wetgeving is vormgegeven en de vaak gebrekkige uitvoering ervan, wordt het potentieel van UPV ernstig onderbenut, en worden producenten onvoldoende verantwoordelijk gehouden voor de milieuschade die ze veroorzaken. Fair Resource Foundation wil dit aanpakken.
Europa gelooft in UPV
Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid is op Europees niveau in verschillende dossiers vastgelegd. Ten eerste de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR): hierin wordt o.a. gesproken over de investeringen die producentenorganisaties (PRO’s) wel of niet moeten doen in bijvoorbeeld hergebruiksystemen. Ook wordt er gekeken naar de verplichte eco-modulatie (tariefdifferentiatie op basis van duurzaamheidscriteria) voor verpakkingen. De belangrijkste bepalingen voor UPV zijn echter vastgelegd in de Waste Framework Directive (WFD). Deze ‘Kaderrichtlijn Afvalstoffen’ bepaalt onder meer de afvalhiërarchie en de spelregels voor UPV-systemen en de bijbehorende PRO’s. Een invloedrijk dossier dus.
Nederland gaat UPV herzien
De boodschap dat UPV niet optimaal functioneert, is ook bij de Nederlandse overheid aangekomen. Nadat Staatssecretaris Heijnen in april 2022 haar visie voor UPV presenteerde aan de Kamer, werden er verschillende moties ingediend en aangenomen. Naar aanleiding hiervan heeft het Ministerie van I&W besloten om te starten met een traject om te komen tot verbetervoorstellen. Deze zijn in oktober 2023 gepubliceerd. In 2024-2026 zullen de plannen verder uitgewerkt worden. In samenwerking met Minderoo heeft Fair Resource Foundation ook een analyse gemaakt van de werking van UPV-systemen. De resultaten daarvan zijn opgenomen in een position paper dat in oktober 2023 is gepubliceerd.
Laatste artikelen over Producenten-verantwoordelijkheid
Collectief Circulair Textiel en Cibutex bundelen krachten
Collectief Circulair Textiel (CCT) en de coöperatie Cibutex U.A. kondigen met trots aan dat zij hebben besloten om voor de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid Textiel (UPV Textiel) intensief samen te gaan werken.
#EndDoublePackaging: Jouw foto’s kunnen een einde maken aan dubbele verpakkingen
Fair Resource Foundation slaat de handen ineen met andere Belgische NGOs om de #EndDoublePackaging campagne te lanceren, die consumenten aanspoort vormen van oververpakking te rapporteren.
Studie: aanpak zwerfvuil helpt vooral fabrikanten van wegwerp
We slagen er niet in om het land schoon te krijgen. De Belgische straten, pleinen en parken blijven geplaagd door zwerfvuil. Uit een studie van milieuorganisatie RNB (Recycling Netwerk Benelux) blijkt dat België er niet in slaagt om een daling te realiseren. In Brussel en Wallonië is er zelfs geen betrouwbare data over de hoeveelheden en de samenstelling van het zwerfvuil.
