Foto credit: Saskia Risseeuw

Om het zwerfvuil een halt toe te roepen, willen de Vlaamse, Brusselse en Waalse regeringen in 2025 statiegeld invoeren. Daarvoor moet eind 2023 een beslissing worden genomen. Sinds kort gaat het daarbij ook over een zogenaamd ‘digitaal statiegeldsysteem’ dat door Fost Plus, Comeos en Fevia wordt gepromoot. Omdat digitaal statiegeld een onbewezen idee is en kan rekenen op de nodige kritiek, heeft Recycling Netwerk Benelux aan onderzoeksbureau Eunomia gevraagd om digitaal statiegeld kritisch tegen het licht te houden.

Een deel van de Belgische industrie lanceerde vorig jaar het idee om digitaal statiegeld in te voeren. Hierbij moet de consument via een smartphone een unieke QR-code op de verpakking scannen voordat die in de blauwe zak wordt gedaan, waar ook een QR-code op zit die gescand moet worden. Met een nieuw IT-systeem, koppeling met een bankrekening en ook met additionele blauwe openbare afvalbakken met QR-codes, moet de consument thuis en onderweg op deze manier het statiegeld kunnen terugkrijgen.

Ook in andere landen is gesproken over digitaal statiegeld en in Wales hebben ze ook testen uitgevoerd, maar vooralsnog worden in Europa enkel statiegeldsystemen met inname in supermarkten succesvol uitgerold. De Belgische industrie heeft PriceWaterhouseCoopers eerder de opdracht gegeven om aan te tonen dat digitaal statiegeld “beter is dan het klassieke systeem”. Deze studie, die kritisch werd onthaald, werd lange tijd geheim gehouden, totdat minister Zuhal Demir op eigen initiatief besloot om de studie openbaar te maken.

Opzet onderzoek

Recycling Netwerk heeft nu aan Eunomia gevraagd om onderzoek te doen naar digitaal statiegeld. Verschillende actoren waaronder het Belgische bedrijfsleven doen claims over deze vorm van statiegeld, zoals dat het goedkoper zou zijn, dat het gemakkelijker is voor de consument, en dat het even goed werkt tegen zwerfafval. Er worden ook claims gedaan over de kwaliteit van recycling en de implementeerbaarheid van het systeem.

Het Eunomia-onderzoek zal dergelijke claims toetsen. Het zal daarbij onder meer kijken naar:

• de technische realiseerbaarheid van het systeem, waarbij de vraag wordt gesteld of het systeem in 2025 van kracht kan zijn, zoals bepaald is door de regeringen van de drie gewesten;
• de toegankelijkheid en het gemak voor de consument, waarbij ook gekeken wordt naar privacy en veiligheid van het systeem;
• de te verwachten milieuvoordelen. Helpt het evengoed tegen zwerfvuil als klassiek statiegeld? Maakt het systeem net zoals klassiek statiegeld closed-loop recycling mogelijk voor plastic flessen en blikjes. En helpt het systeem ook met de transitie richting hervulbare verpakkingen?;
• overige uitdagingen die moeten worden opgepakt voordat het systeem zou kunnen worden uitgerold.

De onderzoekers van Eunomia zullen ook interviews houden met verschillende stakeholders zoals bedrijven, overheden en ook maatschappelijke stakeholders. Wanneer het onderzoek is afgerond zal het integraal openbaar worden gemaakt. De studie wordt gepubliceerd rond augustus-september van dit jaar.

Europese ontwikkelingen

De beslissing om in 2025 statiegeld in te voeren past binnen een bredere Europese trend waarbij steeds meer landen het voorbeeld van Duitsland en de Scandinavische landen volgen. Dat komt mede door Europese regelgeving. De Single Use Plastics Directive verplicht EU-landen namelijk om 90% van de plastic flessen gescheiden in te zamelen en dat lukt enkel met statiegeld. Het huidige systeem van de blauwe zak is niet geschikt om die doelstelling te halen. 

Daarnaast beoogt de aanstaande Verpakkingsverordening (PPWR), waarover in Brussel wordt onderhandeld, statiegeld voor plastic flessen en blikjes in heel Europa in te voeren. De regelgeving bevat daarnaast doelstellingen voor herbruikbare verpakkingen en regels om te verzekeren dat statiegeldsystemen goed toegankelijk zijn voor herbruikbare verpakkingen. 

Contactinformatie

Fair Resource Foundation
Chloé Schwizgebel, chloe@fairresourcefoundation.org
GSM. +31 6 43 28 82 31