NGO’s vervullen een belangrijke rol bij de totstandkoming tot beleid. Juist door kritisch en onafhankelijk meedenken versterken zij de kwaliteit van wetgeving. In Europa is deze waardevolle functie onder druk komen staan. Een werkgroep met de Nederlandse europarlementariër Dirk Gotink (NSC) als co-rapporteur onderzoekt de financiering van NGO’s op basis van een valse beschuldiging. Fair Resource Foundation en drie andere NGO’s schreven een brief aan het NSC-bestuur.
Het gaat hier om een zaak die de democratische werking van Europa in het hart raakt. Was de slagkracht van NGO’s al scheef ten opzichte van de enorme aanwezigheid van lobbyisten van het bedrijfsleven, nu worden NGO’s verdacht gemaakt door een nieuwe werkgroep. Aanleiding voor het oprichten van deze nieuwe werkgroep, met de naam Scrutiny Working Group on NGO Financing (SWG), is de onterechte beschuldiging vanuit de Europese Volkspartij (EVP) dat milieu-NGO’s vanuit EU-programma’s betaald zouden worden om europarlementariërs te belobbyen voor betere milieuwetgeving.
Bewijs hiertoe ontbreekt. Follow The Money en Politico deden onderzoek en weerlegden de beschuldigingen. Ook de Europese Rekenkamer deed uitgebreid onderzocht en trof geen onregelmatigheden aan. Desondanks zagen rechts en extreem-rechts aanleiding tot de oprichting van een werkgroep die de geldstromen van vooral groene NGO”s onder de loep neemt.
De werkgroep is omstreden. Critici menen dat de werkgroep vooral bedoeld is om NGO’s verdacht te maken. Sociaaldemocratische, liberale en groene Europarlementariërs noemden de werkgroep “onnodig en een heksenjacht op het maatschappelijk middenveld”, schrijft Brusselse Nieuwe. Die site voert D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy als tegenstander op: volgens hem is de nieuwe werkgroep vooral een middel om maatschappelijke organisaties “het leven zuur te maken”.
Brief aan NSC-bestuur
Grote rol bij de SWG-werkgroep is weggelegd voor de Nederlandse europarlementariër Dirk Gotink (NSC), die co-rapporteur en aanjager van de werkgroep is. Volgens Corporate Observatory Europe (CEO), die lobbypraktijken in de EU bloot wil leggen, is Gotink is sinds ruim een jaar een van de politieke woordvoerders op EU-niveau geworden van “een heksenjacht”. Met als doel organisaties die een grote bijdrage leveren aan het politiek debat en die het functioneren van de EU instanties met kritische blik volgen.
CEO vindt de rol van Gotink en zijn werkgroep zorgwekkend en schreef met Transparency International Nederland, Natuur en Milieufederatie Noord-Holland en Fair Resource Foundation een brief aan het bestuur van NSC. In de brief staat onder meer: “De dubieuze SWG waarvan de heer Gotink rapporteur is, dreigt inbreuk te maken op de legitieme, op de Europese Verdrag gebaseerde kwijtingsprocedure. De SWG dreigt tevens verdere aanvallen op het maatschappelijk middenveld te institutionaliseren en extreemrechtse desinformatie aan te wakkeren.” Volgens de vier organisaties past dit niet bij de kernwaarden waar NSC als partij voor staat. De vier organisaties roepen het NSC-bestuur dan ook op “om de partij terug te trekken uit deze feitenloze, Trumpiaanse heksenjacht op maatschappelijke organisaties”.
Als reactie op de brief, verstuurd aan NSC-bestuur, noemt Dirk Gotink “de beschuldigingen onacceptabel”. Het NSC-bestuur liet weten “alle vertrouwen in de heer Gotink te hebben bij het controleren van de uitvoerende macht om het bestuur van de Europese Unie te versterken”.
Lees hier de hele brief:
December 2025
Geachte leden van het NSC bestuur,
Als organisaties die zich inzetten voor de bescherming van de cruciale rol die het maatschappelijk
middenveld speelt in de democratische beleidsvorming, schrijven wij u om onze ernstige bezorgdheid
te uiten over de nieuw opgerichte en controversiële werkgroep voor toezicht op ngo’s (SWG) in de
begrotingscontrole commissie (CONT) van het Europees parlement (EP). Met name de centrale rol
hierin van namens uw partij verkozen europarlementslid Dirk Gotink als co-rapporteur, baart ons grote
zorgen. Enkele van zijn recente uitlatingen in Nederlandse en andere media over de nieuwe SWG zijn
uiterst schadelijk voor precies het goede bestuur waar de NSC voor zegt te ijveren.
Het afgelopen jaar hebben de Europese Volkspartij (EVP) – waar NSC lid van is – en extreemrechtse
fracties in het Parlement zich schuldig gemaakt aan ongegronde aanvallen op ngo’s, waardoor een sfeer
van georchestreerde achterdocht jegens maatschappelijke organisaties is ontstaan. Deze organisaties
maken zich hard voor mensenrechten, een leefbaar milieu, gezondheid en democratie. Helaas duren de
institutionele aanvallen tot op de dag van vandaag voort, ondanks het volledige gebrek aan bewijs van
enig wangedrag.
Tijdens de kwijtingsprocedure van vorig jaar heeft de CONT-commissie tientallen
subsidieovereenkomsten met ngo’s onder de loep genomen en vragen gesteld aan de eurocommissaris
voor Begroting en aan de verantwoordelijke diensten van de Commissie. Ondanks deze uitgebreide
inspanningen zijn er geen bevindingen geweest van misbruik van EU-middelen, overtreding van regels
of wanbeheer.
Ook de Europese Rekenkamer heeft dit onderwerp uitgebreid onderzocht in het kader van haar speciale
verslag “Transparantie van EU-financiering aan ngo’s”. In het verslag zijn geen onregelmatigheden,
financiële onregelmatigheden of misbruik van EU-middelen door ngo’s geconstateerd.
De heer Gotink is sinds ruim een jaar een van de politieke woordvoerders op EU-niveau geworden van
“een heksenjacht” op organisaties die een grote bijdrage leveren aan het politiek debat en die het
functioneren van de EU instanties met kritische blik volgen. Verscheidene onafhankelijke Europese
journalisten van Follow The Money en Politico hebben onderzoek gedaan naar deze kwestie en
geconstateerd dat de aanvallen ongefundeerd zijn. Ook het Nederlandse TV-programma Medialogica
dat het werk van media en journalisten kritisch onderzoekt, maakte afgelopen zomer een
documentaire waarin de uitlatingen van de heer Gotink overtuigend werden weerlegd.
Een groot aantal groepen hebben democratische politici in het EP opgeroepen om de SWG te boycotten
zodat het Europees Parlement “zijn verbintenis tot gevestigde democratische procedures en steun voor
het maatschappelijk middenveld zou nakomen”. Deze oproep kreeg gehoor: zeker drie politieke
groepen (S&D, Greens, The Left en een deel van het liberale Renew) hebben inderdaad vorige week
tijdens de eerste zittintg van de SWG aangekondigd niet aan het politieke theater mee te willen doen.
Eenzelfde houding verwachten wij van een partij die de democratie, de rechtsstaat en goed bestuur
hoog in het vaandel heeft staan. Zo staat er in het NSC-document ‘Grondgedachten & Uitgangspunten
van Nieuw Sociaal Contract’ onder ‘Goed bestuur’ enkele punten waar wij ons als NGOs goed in
kunnen vinden: “Er zitten weeffouten in ons bestuursstelsel, waardoor we verkeerde besluiten nemen,
problemen te lang onopgemerkt blijven, de regering slecht gecontroleerd kan worden en de
(grond)rechten van burgers onvoldoende beschermd zijn.”
In zijn boek ‘Een nieuw sociaal contract’ (2021) deed NSC oprichter Pieter Omtzigt een aantal
concrete voorstellen met als doel om ‘de relatie tussen samenleving en overheid te herstellen en om het
handelen van de overheid beter te richten op het algemeen belang en waar nodig te corrigeren. Als de
besluitvormingsstructuur en de rechtsbescherming niet op orde zijn, dan kloppen ook de besluiten niet
en zijn we niet in staat om de crisis op te lossen. Dit is een werk dat vele jaren gaat kosten, maar het is
de enige weg uit de bestaande crisispolitiek’.
Inderdaad bestaan er op EU-niveau behoorlijk wat weeffouten. Sterker nog: het reeds lang bestaande
ongelijke speelveld tussen private bedrijfsbelangen verdedigd door allerhande lobbygroepen enerzijds
en het algemeen belang verdedigd door NGOs anderzijds, is vandaag fors ongelijker geworden. Er is
sprake van een ware dereguleringsgolf in Brussel waarbij bestaande EU-wetgeving ter bescherming
van mens en milieu wordt teruggedraaid of afgeschaft.
NSC schrijft dat “telkens de vraag gesteld moeten worden of er voldoende balans is tussen de rol van
de overheid en de kracht van burgers en het maatschappelijke middenveld in de samenleving”. Die
balans is op EU-niveau de facto volstrekt afwezig en nog meent de heer Gotink het nodig om de
noodzakelijk en de Europees wettelijk verankerde rol van NGOs (artikel 2 van het Europees Verdrag)
in een verdacht daglicht te moeten stellen.
Uiteraard is er democratische controle nodig op EU-subsidies aan het maatschappelijk middenveld. En
die is er ook. Maar als het EP ngo’s of andere eindbegunstigden van EU-middelen verder wil
controleren, beschikt het over bestaande instrumenten en procedures om dat te doen. De dubieuze SWG
waarvan de heer Gotink rapporteur is, dreigt net inbreuk te maken op de legitieme, op de Europese
Verdrag gebaseerde kwijtingsprocedure. De SWG dreigt tevens verdere aanvallen op het
maatschappelijk middenveld te institutionaliseren en extreemrechtse desinformatie aan te wakkeren.
Wij staan uiteraard volledig achter inspanningen om de transparantie en verantwoordingsplicht te
verbeteren voor alle begunstigden van EU-middelen, ongeacht of deze rechtstreeks door de Europese
Commissie of door de lidstaten via gedeeld beheer worden beheerd. Wij zijn ook van mening dat het
Europees Parlement essentiële institutionele democratische controlebevoegdheden heeft – en moet
uitoefenen –, onder meer via de op het Verdrag gebaseerde kwijtingsprocedure voor de begroting.
Wij roepen u als NSC-bestuur op om de partij terug te trekken uit deze feitenloze, Trumpiaanse
heksenjacht op maatschappelijke organisaties, en nodigen u uit met ons het gesprek aan te gaan.
Wij kijken uit naar uw reactie.
Met vriendelijke groeten,
Hans van Scharen, Nina Holland en Olivier Hoedeman – Corporate Europe Observatory, Brussel
Lousewies van der Laan – Transparency International Nederland
Sijas Akkerman – Natuur en Milieufederatie Noord-Holland
Rob Buurman – Fair Resource Foundation
Gerelateerde tags
Chemische recycling technologieËn en hun rol in een circulaire toekomst voor plastics
Chemische recycling wordt vaak gepresenteerd als oplossing voor moeilijk recyclebaar plastic. Dit artikel analyseert vier technologieën: oplossen, depolymerisatie, pyrolyse en vergassing, en vergelijkt ze op werking, kwaliteit, kosten en klimaatimpact. De analyse laat zien dat chemische recycling kansen biedt, maar ook duidelijke technische en systeemgrenzen kent, en vooral een aanvullende rol heeft naast mechanische recycling.
Plastic Tafel presenteert wensenlijst, structurele verandering laat nog op zich wachten
Na een succesvolle lobby van de plasticindustrie schafte Sophie Hermans zowel de plasticnorm als de plasticheffing af. Dat leidt tot een verhoging van de kosten van afvalverbranding en dus een stevige extra belasting voor huishoudens van gemiddeld 40 euro. Een ‘Plastic Tafel’ onder leiding van Steven van Eijck mocht alternatieve plannen bedenken, maar het is nog ongewis hoe een nieuwe regering dit gaat oppakken.
Stichting OPEN laat kansen voor versnelling circulaire transitie liggen bij AVV-aanvraag
Dit artikel analyseert de nieuwe AVV-aanvraag van Stichting OPEN voor e-waste. Het toont aan dat inzameldoelstellingen al jaren niet worden behaald, de governance vooral wordt bepaald door producenten en het Actieplan 2025–2030 nauwelijks inzet op hergebruik en levensduurverlenging. Daarnaast worden kritische vragen gesteld bij de werking van het AVV-instrument en de beperkte invloed van stakeholders binnen de consultatieprocedure.