Terwijl acht op de tien Vlamingen en de helft van de Vlaamse gemeenten vragen om statiegeld in te voeren, kijkt de Vlaamse regering de kat nog even uit de boom. Begeleid door trompetgeschal van supermarkten en drankenproducenten. Ze heeft de beslissing over invoering van statiegeld opnieuw voor zich uit geschoven.
De regering presenteerde haar nieuwe Afvalplan naar goed gebruik als vooruitstrevend en zeer belangrijk. Een inzamel- en recyclagepercentage van 90% voor drankverpakkingen tegen 2022, en zoniet hoge boetes voor de bedrijven. Eigenlijk klinkt dat best wel goed, toch?
Business as usual
Maar, hoeveel drankverpakkingen worden vandaag eigenlijk gerecycleerd? We deden zelf de analyse op basis van studiewerk van de OVAM en professionele onderzoeksbureaus. Daaruit blijkt dat slechts 61 tot 67% van de plastic flessen effectief wordt gerecycleerd. Van de blikjes slechts 65 procent, volgens Recover, samenwerkingsverband van gemeenten en afvalintercommunales.
Ieder jaar rapporteert Fost Plus namens het verpakkende bedrijfsleven nieuwe recyclagecijfers. Voor 2017 claimt de afvalbeheerder een recyclage van 87,7% voor petflessen, 91% voor drankenkartons en 102% voor metalen verpakkingen waaronder de blikjes. Overschattingen van de werkelijkheid. Maar het beleid steekt zo in elkaar dat de zelfrapportage van het bedrijfsleven leidend is voor het bepalen van de officiële recyclagegraad.
De harde doelstelling van 90% van Bourgeois en co lijkt dus een grote stap vooruit, maar is volgens de bedrijven anno 2018 al realiteit. De bedrijven zullen met een gerust hart vasthouden aan business-as-usual.
Denken dat de drankenproducenten en supermarkten zonder statiegeld het zwerfvuil even doeltreffend zullen verminderen is naïef. Dus wat gaat nu precies veranderen tussen nu en 2023? We zoeken in het Afvalplan tevergeefs naar een doelstelling voor de vermindering van het zwerfafval. Gemiste kans.
We lezen dat de Vlaamse overheid het gratis verstrekken van plastic tasjes gaat verbieden. Maar dat was al Europees beslist. Sterker nog: Wallonië en Brussel staan al een stap verder. Zij hebben de plastic tasjes categorisch verboden. Vlaanderen doet niet meer dan wat minimaal vereist is.
Van de Europese Commissie tot de Vlaamse gemeenten
Dat terwijl er een wereldwijde dynamiek aan de gang is. De Europese Commissie maakt werk van een verbod op plastic single-use producten. Ook voor de landen die nu nog niets recycleren, eist ze 90 procent selectieve inzameling van flesjes en blikjes, in de feiten enkel mogelijk via statiegeld. De Conservatieve regering van het Verenigd Koninkrijk maakt er werk van. Zelfs Coca-Cola publiceerde deze week nog 11 principes voor een goed statiegeldsysteem op het Britse eiland.
En wat doet Vlaanderen? Geconfronteerd met het vele zwerfvuil, hebben de meeste lokale beleidsmakers de dringendheid wel al begrepen. 168 Vlaamse gemeenten vragen samen met honderd Vlaamse organisaties om statiegeld snel in te voeren. Als een overgrote meerderheid van de bevolking een milieumaatregel wenst, valt het moeilijk te begrijpen waarom er vijf jaar mee gewacht moet worden.
Ondertussen zal het zwerfvuil de komende maanden en jaren niet afnemen. Met een stijgende consumptie onderweg, zullen we blikjes en flesjes in de berm blijven zien. De jaarlijkse opruimfactuur van 164 miljoen euro blijft verder stijgen. Dit gebeurt voor ieders voordeur. Het uitzicht van de gemeente, de vervuiling van onze stranden, het zijn zaken in de leefwereld van iedereen.
Zolang het zwerfvuil straten, velden en stranden ontsiert, zullen de Vlamingen blijven vragen naar doeltreffende oplossingen zoals statiegeld. Zolang stukjes blik koeien ziek maken, zullen de veehouders zich roeren. Het thema zal dan ook voor boeiende debatten zorgen in de campagnes voor de gemeenteraden en de volgende Vlaamse regering.
Rob Buurman & Tom Zoete
De krant De Morgen publiceerde deze opinie op 21 juli.
