De keuze van de Vlaamse regering om het bedrijfsleven eerst nog de mogelijkheid te geven om in 2023 te experimenteren met een scansysteem (waarbij consumenten hun statiegeld terug moeten krijgen door QR-codes op verpakkingen en de blauwe zak te scannen), is evenwel een enorm risico op vertraging, uitstel en afstel. Het was beter geweest om direct duidelijkheid te verschaffen en verkooppunten te verplichten om consumenten hun statiegeld terug te geven.
Om vertraging te vermijden, willen we de regering oproepen om voldoende garanties in te bouwen dat het statiegeldsysteem in 2025 daadwerkelijk van start kan gaan. Parallel aan het experiment van de sector moet de overheid een solide plan voor een Return-to-retail-systeem uitwerken. De betrokkenheid van maatschappelijke stakeholders zoals gemeenten, consumentenorganisaties en milieuorganisaties is cruciaal, zowel bij de experimenten met scansystemen, als bij het verder uitwerken van het klassieke systeem.
Scansysteem
Uit onderzoek blijkt dat het scansysteem dat de verpakkingssector voorstelt nog niet gebruiksklaar is. Een statiegeldsysteem waarbij consumenten via QR-codes hun geld terug moeten krijgen, bestaat nog nergens ter wereld. Het is onduidelijk wanneer de technologie überhaupt rijp is voor de markt.
Volgens Statistiek Vlaanderen mist 46 procent van de Vlamingen de digitale basisvaardigheden. Het risico bestaat dus dat veel mensen het moeilijk vinden om hun statiegeld terug te krijgen met een QR-systeem waarvoor een smartphone nodig is. Naast een smartphone zouden ‘thuisscanners’ gebruikt kunnen worden om het statiegeld terug te krijgen, maar ook die vereisen de aanwezigheid van een internetverbinding. Er zijn daarbij vragen over hoe de consument het geld terugkrijgt en of privacy voldoende gewaarborgd zal zijn.
Ook technisch zijn er uitdagingen: de technologie voor het op hoge snelheid printen van individuele QR-codes op blikjes, moet nog worden uitgevonden. Ook op IT-vlak moet een volledig nieuw en complex systeem worden opgetuigd. Er zijn dus veel en zeer fundamentele vragen die voor eind 2023 opgelost zouden moeten worden.
De vraag is ook of het plan aansluit bij de Europese plannen rond de Packaging and Packaging Waste Regulation. Op 30 november presenteerde de Europese Commissie deze nieuwe regelgeving die onder meer hervulbare verpakkingen moet stimuleren. Het toekomstige systeem van België zal ook moeten faciliteren dat drankflessen kunnen worden hergebruikt.
Transparantie
Het verpakkende bedrijfsleven heeft door PriceWaterhouseCoopers een studie laten uitvoeren en heeft op basis daarvan gelobbyd voor een digitaal systeem, maar weigert de studie openbaar te maken. Het is belangrijk dat de verdere kennisvergaring in 2023 juist transparant verloopt wil een goede beslissing gemaakt worden voor een statiegeldsysteem.
De gekende statiegeldsystemen met inname in verkooppunten bestaan daarbij al jarenlang in 48 regio’s in de wereld. Ze bewijzen daar elke dag dat het werkt. Er zijn daarbij geen vragen over market readiness, privacy of digitale vaardigheden.
We blijven dan ook vragen aan de milieuministers van de 3 gewesten om een bekend statiegeldsysteem te bouwen dat effectief werkt tegen zwerfvuil, de recycling verbetert en hergebruik mogelijk maakt. Dat betekent volgens ons nog altijd met inname door de supermarkten en verkooppunten, zoals in al die andere succesvolle statiegeldlanden.
