De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) concludeert in haar recent gepubliceerde advies ‘Falen en opstaan’ dat er heel wat mis gaat in het Nederlands milieubeleid. En wat er mis gaat, sluit eigenlijk precies aan op hoe wij denken en wat we weeffouten noemen. Op donderdag 3 juli organiseren we met veel plezier een webinar over het advies. Namens de RLI licht Robert Ewing het advies inhoudelijk toe. Maar wat staat er zoal in het rapport?
Platform Weeffouten is een samenwerkingsverband van Fair Resource Foundation, Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland, Transparency International en Corporate Oberservatory Europe. In het Nederlandse milieubeleid zien wij structurele problemen die ervoor zorgen dat het milieubeleid nooit zo goed kan worden als we eigenlijk zouden willen. Kijk op www.weeffouten.nl voor meer info. Dit artikel is geschreven voor die site, maar staat vanwege de gedeelde interesse ook op deze website.
Inspraak is uit balans
Het milieubeleid zou het milieu centraal moeten stellen en tot stand moeten komen in een evenwichtige samenwerking tussen overheid, maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers. Maar in de afgelopen decennia is het zwaartepunt in deze samenwerking verschoven naar het belang van overheid en bedrijfsleven, zo ziet de RLI. In het overheidsbeleid is marktwerking steeds belangrijker geworden. Dat betekent dat de focus ligt op winst, groei, efficiency, etc. Dat leidt inderdaad tot groei van onze welvaart in financiële en materiële zin (we zijn rijker en hebben meer spullen dan ooit). Maar de prijs die we daarvoor betalen is dat onze bodem vervuilt, onze lucht steeds meer broeikasgassen heeft en er steeds minder verschillende dieren en planten om ons heen voorkomen (oftewel: de biodiversiteit verslechtert). Dat zien wij als Weeffouten ook, en dat is precies waarom wij überhaupt ons platform zijn gestart.
De Raad ziet dat bewonersgroepen, die zich inzetten voor een betere leefomgeving, meer en meer buiten spel komen te staan. Beleidsmakers en bedrijven betrekken hen niet, laat of onvoldoende; ze worden actief buiten het beleid gehouden. In het verleden speelden gemeenschappen een cruciale rol bij het waarborgen van collectieve belangen, maar tegenwoordig is hun invloed beperkt. Burgers worden vaak beperkt door bureaucratische regels en ingewikkelde procedures. Het resultaat is dat potentieel waardevolle bewonersparticipatie niet verder komt, omdat burgers vastlopen in het bureaucratische web dat overheidsbeleid vaak is, zo zegt de RLI. Ondertussen is het belang van bedrijven wel toegenomen.
Het huidige gemankeerde samenspel tussen overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen biedt, zo constateert de Raad, onvoldoende oplossingen voor de complexe leefomgevingsproblemen die in Nederland aan de orde zijn. De raad ziet hierbij de volgende knelpunten:
– Ontbreken van maatschappelijke dialogen over waarden: veel mensen weten niet meer waarom de overheid bepaalde keuzes maakt en maatregelen treft, waardoor er gesteggel over feiten overblijft.
– Samenspel tussen overheid en bedrijfsleven levert onvoldoende oplossingen: het overheidsbeleid is sterk georiënteerd op het behartigen van financieel-economische belangen en sommige grote, gevestigde bedrijven weten sinds jaar en dag met lobbyactiviteiten strenge milieuregels tegen te houden of af te zwakken. Vaak ten koste van de belangen van burgers of van de natuur.
– Geen oog voor bijdrage van gemeenschappen: de meeste politici en ambtenaren denken vanuit een hiërarchisch model waarin de overheid het sturingscentrum vormt, met als gevolg dat initiatieven vanuit de samenleving moeten voldoen aan overheidsnormen en zo hun kracht verliezen.
– Gebrek aan overzicht en slagvaardigheid bij de overheid: de risicomijdende cultuur vertraagt het handelend vermogen van de overheid en zorgt ervoor dat doortastende keuzes uitblijven en de ontstane afrekencultuur zorgt ervoor dat er geen ruimte meer is om te falen, en ook niet om echt door te pakken.
Platform Weeffouten herkent deze knelpunten. We zien dat er PFAS-vervuiling is, waarbij de belangen van bedrijven meer gewicht hebben dan de gezondheid van burgers. Statiegeldregelgeving is in het voordeel van producenten, en consumenten ervaren een ongemakkelijk systeem. Staalslakken mochten gebruikt blijven worden, terwijl de gezondheidsrisico’s al bekend waren. Een onderzoek naar de gezondheidsrisico’s voor omwonenden van de geitenhouderij werd niet opgevolgd met beleid, maar met nieuw onderzoek. Ook wij zien dat de inspraak in beleid totaal uit evenwicht is en dat er sprake is van ondoorzichtige lobbypraktijken.
Vijf aanbevelingen voor een nieuwe aanpak
De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur komt met vijf aanbevelingen om het samenspel tussen overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen te verbeteren:
1. Voer brede ‘waardendialogen’ over leefomgevingsvraagstukken: maatschappelijke gesprekken zorgen voor inzicht in de uiteenlopende belangen en een betere afweging daarvan.
2. Betrek gemeenschappen gelijkwaardig in het samenspel: de overheid moet streven naar meer flexibiliteit en ondersteuning van gemeenschappen voor een een meer creatieve en innovatieve aanpak van milieuproblemen.
3. Creëer gremia voor samenwerking: organiseer dat overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen samen oplossingen kunnen ontwikkelen waarbij alle belanghebbenden zeggenschap krijgen in de besluitvorming.
4. Breng bedrijven in stelling voor toekomstbestendige ontwikkeling: bedrijven moeten meer geprikkeld worden om bij te dragen aan de verduurzaming van de samenleving en dat kan door beprijzing, normering en ondersteuning.
5. Versterk het systemische vermogen van de overheid: de overheid vergroot slagvaardigheid vergroten door verkokering te doorbreken en een bredere systemische visie te ontwikkelen.
De raad stelt dus dat de complexiteit van de leefomgevingsvraagstukken in Nederland een fundamentele verandering in het samenspel vereist tussen overheid, bedrijfsleven en gemeenschappen. Platform Weeffouten ondersteunt deze conclusie volmondig.
Webinar op 3 juli 2025
Omdat er zoveel meer te zeggen is over het advies ‘Falen en opstaan’ van de Raad voor Leefomgeving organiseren we op donderdag 3 juli een webinar. RLI-onderzoeker Robert Ewing geeft een toelichting en er is ruimte voor vraag en antwoord.
Donderdag 3 juli, 16.00 – 17.00 uur
Webinar met Robert Ewing
Aanmelden via deze link!
Het webinar wordt ook opgenomen, zodat je het achteraf kan bekijken.
Gerelateerde tags
Waarom is Nederland een belangrijke speler op de wereldwijde markt voor plastic afval?
Ondanks zijn kleine omvang is Nederland een van de grootste exporteurs van plastic afval per hoofd van de bevolking ter wereld. Dankzij de Rotterdamse haven en een sterke handelspositie fungeert Nederland als belangrijk doorvoerland – ook voor zendingen met een schimmige herkomst en bestemming. Een gebrek aan handhaving maakt het systeem kwetsbaar voor illegale export, waarbij afval vaak belandt in landen met zwakke milieuregels. Dit artikel laat zien hoe Nederland onbedoeld bijdraagt aan wereldwijde milieuvervuiling én waarom strengere regels en meer verantwoordelijkheid cruciaal zijn.
No Plastic Filter: wereldwijde oproep op tot verbod op plastic sigarettenfilters
Vandaag start de internationale campagne No Plastic Filter: een wereldwijde oproep tot een verbod op plastic sigarettenfilters. Centraal in de campagne staat de website www.noplasticfilter.org, waar burgers, bedrijven, instellingen, wetenschappers, NGO’s en lokale overheden samenkomen voor een gezamenlijke oproep voor een verbod op plastic peuken. Fair Resource Foundation bedacht en coördineert de campagne.
Reactie op beleidsbrief en evaluatie statiegeldregelgeving: Statiegeld werkt, en na de nodige verbeteringen nog beter
Onderzoeksbureau CE Delft lichtte het Nederlandse statiegeldsysteem door. Het onderzoeksrapport is op maandag 14 april naar de Tweede Kamer gestuurd, met daarbij een beleidsreactie van staatssecretaris Jansen. CE Delft stelt zeven verbeterpunten voor. In dit artikel gaan we in op deze opties, zoomen we in op de reactie van de staatssecretaris, en voegen we onze eerste meningen toe.