Om de afhankelijkheid van fossiele en andere kritische grondstoffen te verminderen, wordt logischerwijs gekeken naar een versnelling van de energietransitie. Maar daarnaast is de uitrol van een circulaire economie voor grondstoffen eveneens cruciaal. In dat kader kunnen de invoering van statiegeld op drankverpakkingen en een hervorming van de verpakkingsheffing helpen om de afhankelijkheid van van cruciale grondstoffen te verminderen.

Statiegeld op plastic flessen

Plastic flessen kunnen gerecycleerd of zelfs hervuld worden. Maar daarvoor moeten ze eerst gescheiden ingezameld worden (en niet in het milieu belanden), en liefst in een zo puur mogelijke inzamelstroom. Op dit moment wordt in België slechts de helft van de plastic flessen ingezameld en gerecycleerd. De landen met goed geïmplementeerde statiegeldsystemen halen inzamel- en recyclingpercentages tot wel boven de 90 procent.

Alle Europese lidstaten moeten volgens de Europese richtlijn 90% van de plastic flessen gescheiden inzamelen tegen 2029. Iedereen weet dat dit enkel te halen is door statiegeld in te voeren. Europees Commissaris Frans Timmermans, die verantwoordelijk is voor de SUP-richtlijn, raadt Europese lidstaten dan ook aan om statiegeld in te voeren.

Elke fles die opnieuw wordt gebruikt of wordt gerecycled tot een nieuwe fles, betekent een fles die niet wordt gemaakt van virgin plastic, dat gemaakt wordt van olie en gas. Hoe meer plastic flessen we inzamelen en opnieuw gebruiken, hoe minder we afhankelijk zijn van gas en olie waarvan de opbrengsten worden gebruikt door despoten om oorlog te voeren en bevolkingen te onderdrukken.

Aluminium blikjes

Niet alleen moeten wel snel loskomen van Russisch gas en olie. Ook de afhankelijkheid van andere grondstoffen is pertinent. Met 3,6 miljoen ton per jaar is Rusland de derde grootste aluminiumproducent ter wereld.

Aluminium blikjes kunnen heel goed gerecycleerd worden. Maar net zoals bij plastic flessen, wordt in België nu slechts de helft van de blikjes gescheiden ingezameld en gerecycled. Met terugwinning via verbrandingsovens komt het totale recyclingpercentage op zo’n 65% uit. Statiegeld op blik leidt tot recyclage boven de 90 procent, en kan ons zo minder afhankelijk maken van nieuw ontgonnen aluminium.

De recycling van aluminium gebruikt trouwens slechts 5 procent van de energie die nodig is om aluminium uit het erts te winnen, dus de milieuwinst is ook enorm.

Statiegeld integreren in de federale verpakkingsheffing 

De Belgische regering kondigde reeds in haar federaal regeerakkoord aan dat ze “het incorporeren van een statiegeldregeling in de verpakkingsheffing” ging onderzoeken. Het Belgische federale regeerakkoord sluit zo perfect aan op de statiegeldplannen die de Waalse en de Brusselse regering in 2019 opnamen in hun respectievelijke regeerakkoorden.

Een hervorming van de verpakkingsheffing, waarbij vervuilende verpakkingen meer, en duurzame verpakkingen minder worden belast, is een handig instrument om de verpakkende bedrijven naar de duurzame materialen te sturen.

Het is goed dat de verpakkingsheffing op dit moment wegwerpflessen zwaarder belast dan hervulbare flessen. Maar er ligt een kans om de verpakkingsheffing breder en  beter in te zetten.

We denken dan aan:

• Een verpakkingsheffing op drankverpakkingen zoals in Noorwegen waarbij producenten minder belasting moeten betalen naarmate ze meer gescheiden inzamelen. Op basis van de Noorse belasting heeft het bedrijfsleven daar zelf besloten om statiegeld in te voeren omdat je daar nou eenmaal de hoogste inzamelcijfers mee haalt.Van Duitsland weten we dat 95% inzameling en recycling mogelijk is. Als België voor iedere procentpunt daaronder een stevige verpakkingsheffing invoert, dan komt de sector direct in beweging. Overigens betekent dit niet dat consumenten meer gaan betalen. Statiegeldsystemen zijn zeer effectief en hebben nog nergens geleid tot prijsstijgingen.

• Verpakkingen voor dranken en andere producten die gemaakt zijn van virgin plastic (nieuw plastic gemaakt op basis van olie of gas) en virgin metaal (nieuw aluminium en staal op basis van nieuwe grondstoffen) meer belasten, en tegelijk verpakkingen van gerecycleerd materiaal minder belasten.