Download het volledige onderzoek

[Persbericht]

In 2025 krijgt ook België statiegeld op blikjes en plastic flessen. De verpakkingsorganisatie Fost Plus is vooral fan van een digitaal systeem waarbij burgers de verpakkingen met hun smartphone moeten scannen om hun statiegeld terug te krijgen. Milieuorganisatie Recycling Netwerk liet de haalbaarheid van dit systeem onderzoeken door Eunomia. “Dit plan kan de koelkast in: het systeem sluit veel mensen uit en het zal in 2025 nog lang niet klaar zijn om te worden ingevoerd”.

Het rapport is kritisch over de invoering van digitaal statiegeld in België. Het rapport trekt drie hoofdconclusies:

1. Het is zeer onwaarschijnlijk dat het systeem technisch kan worden uitgevoerd,
2. Digitaal statiegeld sluit mensen buiten, zoals mensen zonder smartphone of kansarmen,
3. De positieve impact op het milieu is onzeker, terwijl de impact van klassiek statiegeld bewezen sterk is.

Chloé Schwizgebel (RNB): “Er worden veel ongefundeerde beloftes gedaan over digitaal statiegeld, maar het systeem werkt helemaal niet en zal voorlopig ook niet werken. De Vlaamse regering die digitaal statiegeld onderzoekt, moet zich niet laten misleiden door deze zoveelste poging van de industrie om de invoering van klassiek statiegeld te houden.”

Eunomia is een internationaal adviesbureau dat ook de Europese Commissie ondersteunt en expertise heeft in Circulaire economie en statiegeldsystemen. Ze hebben voor dit onderzoek gesproken met stakeholders uit de drankensector, de verpakkingssector, de afvalsector, consumenten- en milieuorganisaties en lokale overheden.

Waarom het digitaal systeem niet zal werken

In haar beoordeling van het digitale statiegeld geeft Eunomia aan dat het digitale statiegeld in het gunstigste geval nog jaren op zich laat wachten. Dit komt onder andere door verschillende problemen die nog lang niet zijn opgelost:

• Voor  fabrikanten van blikjes is het momenteel niet mogelijk om unieke codes op de blikjes te drukken met de snelheid waarmee de productielijnen werken. Dit brengt kosten met zich mee die de industrie niet bereid is te dragen (zie pagina 33).
• Er is op dit moment geen gegarandeerde oplossing die grootschalige fraude uitsluit (bijv. mensen die foto’s maken van unieke codes en het statiegeld innen zonder de verpakking correct in te leveren).
• Er is geen manier om te controleren of de verpakkingen effectief worden ingezameld, wat nodig is om er zeker van te zijn dat het systeem succesvol is.

Dit zijn slechts drie voorbeelden van de vele obstakels die zijn aangetoond. Het onderzoek wijst ook op de risico’s misverstanden, voor privacy en de risico’s van het in gevaar brengen van de Europese interne markt die het voorgestelde digitale systeem niet kan voorkomen.

Digitaal statiegeld sluit mensen buiten

Eunomia werpt ook de vraag op of dit systeem waarbij mensen met een smartphone QR-codes moeten scannen om statiegeld terug te krijgen, wel aanvaardbaar is voor de consument.
Dit komt omdat :

• Een deel van de consumenten die smartphones niet kan of wil gebruiken om het statiegeld terug te krijgen.
• De voorgestelde oplossingen om de digitale kloof te verkleinen, zoals thuisscanners, zouden toeristen of mensen in armoede, zoals daklozen, blijven uitsluiten. Ze zouden ook het “on-the-go” probleem niet oplossen.
• Sommige mensen willen zich niet registreren omdat ze persoonlijke gegevens niet willen delen of omdat de moeite niet loont (bijv. toeristen).

Deze risico’s brengen de effectiviteit en het draagvlak van het systeem in gevaar, terwijl het klassieke statiegeldsysteem goed werkt en in veel landen breed wordt geaccepteerd.

Gaan we het zwerfvuilprobleem oplossen met een QR-code?

Eunomia waarschuwt ook dat dit statiegeldsysteem mogelijk niet zo effectief is als een klassiek systeem. Het rapport laat zien dat klassiek statiegeld voor minstens 85 % minder statiegeldverpakkingen in het zwerfvuil zorgt. Daarnaast stelt het rapport dat klassiek statiegeld helpt voor de kwaliteit van de recycling en ook compatibel is met retourlogistiek voor herbruikbare verpakkingen.

Voor digitaal statiegeld is geen van deze effecten bewezen. Het succes is  bovendien sterk afhankelijk van de steun van de burgers.

Digitaal statiegeld zou een significant lagere impact op het zwerfvuil hebben omdat het systeem mensen uitsluit (lagere deelname), en omdat  de verpakkingen in het zwerfvuil mogelijk geen ‘opruimwaarde’ meer hebben, omdat de kans bestaat dat de QR-code al is gedeactiveerd en het statiegeld dus is geclaimd. Digitaal statiegeld leidt ook tot minder ingezamelde verpakkingen en slechtere recycling mede vanwege dezelfde uitsluiting van mensen, evenals de onvermijdelijke vervuiling van ingezamelde verpakkingen, mede omdat de inzameling deels via openbare afvalbakken zou moeten verlopen.

Chloé Schwizgebel (RNB):
“De studie heeft tal van problemen geīdentificeerd, die duidelijk maken dat digitaal statiegeld een doodlopende weg is. Wallonië en Brussel hebben al voor klassiek statiegeld gekozen. Het is nu belangrijk om samen met Vlaanderen te zorgen voor één goedwerkend nationaal systeem waarbij verkooppunten consumenten hun geld gewoon teruggeven. 

Welk statiegeldsysteem we in 2025 krijgen, blijft een politieke beslissing. 55 steden en gemeenten lieten onlangs al hun zorgen weten over een digitaal systeem. We hopen dat de politici en beleidsmakers goed naar studie van Eunomia kijken en een goed geïnformeerde keuze maken.

–

[Einde persbericht]

Perscontact:
Chloé Schwizgebel, +31 643288231
chloe.schwizgebel@recyclingnetwerk.org

Fotocredit: Shutterstock

Download het volledige onderzoek