Deze opinie werd gepubliceerd op Knack.

De uitbreiding van het systeem, dat nu al bestaat voor bierflesjes naar alle plastic en blikken drankverpakkingen brengt veranderingen met zich mee. Dat de kleinhandelaar wat terughoudend reageert, is menselijk.

Maar een systeem van statiegeld is niet per definitie goed of slecht voor de lokale handelaar. Alles hangt af van hoe het georganiseerd is en welke rol de kleine handelaar daar in krijgt.

 

Inspiratie in het Noorden

Net op dat punt is milieuminister Joke Schauvliege heel vooruitziend geweest. Ze nam het Noorse statiegeldsysteem als model voor haar Afvalplan. Dat voorziet in een financiële compensatie voor het aantal ingenomen lege drankverpakkingen.

Hoe werkt het Noorse systeem? De Noorse producenten betalen 0,52 cent per blikje en 1,56 cent per flesje dat ze op de markt brengen aan een centrale systeembeheerder, Infinitum (waar Coca-Cola overigens in de raad van bestuur zit). Daarnaast is er de opbrengst van de verkoop van hoge-kwaliteit PET en blik. Tenslotte zijn er inkomsten van de plastic flesjes en blikjes die niet worden ingeleverd en waarvan het statiegeld meehelpt het systeem te financieren.

Vanuit die grote pot geld worden de supermarkten en de winkeliers vergoed met een zogenaamde ‘handling fee’. Omdat het gaat over honderdduizenden flesjes en blikjes per machine, lopen de inkomsten jaarlijks in de duizenden euro’s.

Volgens Infinitum, de centrale systeembeheerder in Noorwegen, verdienen de supermarkten hiermee hun investeringen binnen ongeveer 3 jaar terug. De geschatte levensduur van een statiegeldmachine is echter 7 tot 10 jaar, wat betekent dat de statiegeldmachines na 3 jaar echte geldmachines worden.

 

Lessen voor Vlaanderen

Vanuit milieuperspectief bekeken zijn de lokale kleinhandelaars beter dan megalomane shoppingcentra die mensen dwingen kilometers te rijden om hun boodschappen te doen. Het zou dan ook eerlijk zijn dat de financiële compensatie voor de kleinhandel in Vlaanderen voldoende hoog is om het systeem voor hen kostendekkend te maken.

Trouwens, een lokale handelaar die per dag een handvol klanten heeft die enkele blikjes en flesjes terugbrengen, hoeft helemaal geen statiegeldmachine aan te schaffen. In Duitsland zie je bijvoorbeeld dat die flesjes en blikjes zonder enig probleem handmatig worden ingenomen.

De uitwerking van het statiegeldsysteem in Vlaanderen zou voor winkels met een kleine oppervlakte ook de vrijwilligheid kunnen voorzien. Dan worden de kleine winkels niet gedwongen om mee te doen, maar mogen ze wel als ze de concurrentie van supermarkten zouden vrezen.

 

Impulsaankopen

Sowieso zijn er nog potentiële voordelen aan statiegeld voor de lokale handelaar. Iemand die zijn blikje leeg drinkt op het moment dat hij een winkel passeert, zal snel even binnenstappen.. In het vakjargon wordt dan gezegd dat de traffic wordt vergroot.

Wie weet doet deze toevallige passant wel een impulsaankoop. En met een goede service zit er misschien een trouwe klant in. Winkels investeren soms duizenden euro’s in etalages of promo-acties, enkel om klanten over de drempel te krijgen. Statiegeld doet net dat. Veel van de klanten die lege drankverpakkingen inleveren, kopen iets “nu ze toch in de winkel zijn”.

De winkelier kan via een statiegeldsysteem de band met zijn klanten aanhalen. Hij kan zo het verschil maken met de online leveranciers. De klant kan zijn flesjes niet meegeven aan de loopjongen van PostNL, DHL of UPS die voor zijn deur staat. Maar hij kan er wel mee terecht bij zijn lokale retailer. Dit is een uniek voordeel voor de lokale handelaar in de bikkelharde concurrentiestrijd met de online verkoop. De lokale sociale band en het contact dat ontstaat via statiegeld kan goud waard zijn.

 

De middenstand van Duitsland en Schotland

Het is interessant te weten dat retailers in statiegeldlanden veel positiever denken over het systeem. LIDL in Duitsland bijvoorbeeld heeft de loop zelf volledig gesloten en is daar ook trots op. Ze hebben zelf de faciliteiten om de flessen te produceren, te vullen en te recyclen. Zo slagen ze er ook in om hun flessen voor minstens 50% uit recyclaat te maken. Dat kan helaas niet met het minder schone plastic uit de blauwe zak. Dat statiegeld voor de kleinhandel positief kan zijn, was ook de conclusie van een Schotse retailfederatie die ook aangaf dat ze het belangrijk vinden om hun verantwoordelijkheid op te nemen.

Het is tijd dat de supermarkten en drankenproducenten andere keuzes gaan maken. We weten dat er binnen de sectoren ook positieve geluiden zijn over statiegeld. Het systeem is na 3 jaar winstgevend, versterkt de klantenbinding en vergroot het milieuvriendelijk imago. Laat de koplopers in de circulaire economie dus maar opstaan.