Een jaar geleden reageerde de regering Rutte op de groeiende vraag om statiegeld in te voeren. Voor de plastic flessen gaf de Nederlandse regering de industrie nog twee jaar uitstel. Om de blikjes uit het zwerfafval te krijgen is er nog helemaal niks gebeurd.

Deze namiddag bespreekt het Algemeen overleg circulaire economie het statiegelddossier in de Tweede Kamer.

Bekijk het debat in de Tweede Kamer live hier.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) verklaarde op 10 maart 2018 dat ze in 2020 nagaat of het bedrijfsleven 90 procent van de plastic flessen weet te recyclen en het volume plastic flessen in het zwerfafval met 70 tot 90 procent weet te reduceren. Als dat niet zo is, beslist ze om in het voorjaar van 2021 het statiegeld effectief statiegeld op kleine plastic flessen toe te passen.

Plastic flessen

Het zogenaamde “Plastic Pact”, dat de staatssecretaris eind februari voorstelde, zet in op verbetering van de recycling. Maar het is geen oplossing voor zwerfafval of plastic soep. Concrete maatregelen die helpen om het zwerfafval en de plastic soep naar beneden te brengen, zijn nog niet ingevoerd. Het woord statiegeld komt in het hele pact niet eens voor.

Op 4 maart kwam het statiegeld op plastic flessen kleiner dan 1 liter een stap dichterbij. Staatssecretaris van Veldhoven publiceerde de conceptregelgeving voor de invoering van statiegeld. De conceptregelgeving verankert het doel van 90 procent recycling van alle plastic drankflessen in de wet. Dat helpt om de inzameling en recycling op hoog niveau te realiseren. Maar het kan niet zo zijn dat de innameverplichting voor supermarkten en grote verkooppunten uit de wet verdwijnt. Dat zet de deur open om de invoering van statiegeld te frustreren.

Het is ook niet goed dat het huidige verpakkingsbesluit wordt beperkt in scope. Binnen de huidige regelgeving is het nog mogelijk om eenvoudig te beslissen over statiegeld op nieuwe drankverpakkingen zoals blikjes. Het nieuwe wetgevende voorstel maakt het echter moeilijker om blikjes of andere drankverpakkingen in de toekomst in te voeren. Terwijl 95 procent van de gemeenten en 79 procent van de Nederlanders voorstander is van statiegeld, niet alleen op plastic flessen maar ook op blikjes.

In de zienswijze (PDF) van milieuorganisaties Recycling Netwerk, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer, Stichting De Noordzee en Greenpeace staan onze kritieken op de conceptregelgeving in meer detail beschreven.

Drankblikjes

Over de blikjes nam de regering nog helemaal geen standpunt in, terwijl er nog meer blikjes dan plastic flessen op straat liggen. Blik in het zwerfafval vormt bovendien een groot gevaar voor koeien. Nochtans stemde de Tweede Kamer unaniem de motie van CU, D66, CDA en VVD die de regering verzoekt om met het bedrijfsleven en de gemeenten afspraken te maken over een actieplan en reductiepercentage voor blik in 2020.

In een brief van 3 juli 2018 geeft Van Veldhoven aan dat ze VNG en Stichting Afvalfonds Verpakkingen heeft gevraagd een voorstel te doen voor de aanpak van blikjes conform de motie. Afvalfonds en VNG hebben echter aangegeven dat ze niets zien in een aparte aanpak voor de blikjes.

Dat betekent dat de unaniem goedgekeurde motie van de Tweede Kamer niet wordt uitgevoerd. De vraag hoe de regering en de staatssecretaris hiermee omgaat wordt steeds dringender. Statiegeld zou het aantal blikjes in het zwerfafval met 70 tot 90% doen dalen. Het wordt tijd dat staatssecretaris Van Veldhoven hierin de regie neemt.

Europa neemt de lead

Sinds het Nederlandse kabinetsbesluit zijn er op Europees niveau wel snellere en daadkrachtige stappen gezet. De net goedgekeurde Europese Single-use plastic richtlijn verbiedt een reeks plastic wegwerpproducten, schrijft 90% gescheiden inzameling van plastic flessen voor en maakt de producenten van verschillende soorten wegwerpplastics (waaronder plastic flesjes) financieel verantwoordelijk voor de opruimkosten van hun afval.

Deze Europese beslissingen zijn het startschot van een revolutie in de plastic-, drank en supermarktbranche. Ze moeten binnen twee jaar worden ingevoerd in het nationaal recht van alle lidstaten. De eis voor 90% gescheiden inzameling betekent dat statiegeld sowieso in heel Europa zal worden ingevoerd de komende jaren.

Draagvlak blijft groeien

Alle twaalf Nederlandse provincies, alle 21 waterschappen, 95 procent van de Nederlandse gemeenten en honderden organisaties sloten zich intussen aan bij de Statiegeldalliantie. Zij vragen de onmiddellijke invoering van statiegeld op plastic flessen én drankblikjes, dus zonder verder uitstel voor de industrie. Ook grote namen zoals landbouworganisatie LTO, multinational Ecover, supermarkt Ekoplaza en ASN Bank zijn partner van de Statiegeldalliantie geworden.