“Met een dergelijk onderzoek zet de Nederlandse overheid zich bij de koplopers in de strijd tegen de plasticvervuiling door peuken. We zijn heel blij dat de staatssecretaris alvast ingaat op onze vraag naar onderzoek”, reageert campagneleider Karl Beerenfenger van het Plastic Peuken Collectief: ‘’Plastic peukenvervuiling is overal. Van stranden tot steden, en van parkeerplaatsen tot scholen en speeltuinen. Een verbod op de plastic sigarettenfilter is dan ook een noodzakelijke stap in het tegengaan van de plasticvervuiling. Wij vragen alvast dat de overheid zowel de doelstelling van 70% minder peuken in het milieu tegen eind 2026 als het verbod op plastic filters uiteindelijk echt in de wet schrijft”, zegt Beerenfenger.

Kamerlid Van Esch van de Partij voor de Dieren diende in februari tijdens een tweeminutendebat in de Tweede Kamer een motie in over een verbod op de plastic sigarettenfilter. Daarnaast diende Tweede Kamerlid Bouchallikh van GroenLinks een motie in voor een wettelijke doelstelling van 70% minder peuken in het milieu tegen eind 2026. Die laatste motie werd aangenomen door de Tweede Kamer. Het onderzoek van staatssecretaris Heijnen omvat zowel de haalbaarheid van een 70% reductiedoelstelling als een verbod op plastic filters. Ze verwacht dat het onderzoek eind van dit jaar gereed is.

In 2021 werden in Nederland bijna 10 miljard sigaretten verkocht. Daarvan belandt naar schatting twee derde op de grond of in het water. Sigarettenfilters zijn gemaakt van celluloseacetaat, een soort plastic. Peuken breken dus niet af in het milieu. Het Plastic Peuken Collectief riep daarom de staatssecretaris al meerdere keren op om de plastic sigarettenfilter zo snel mogelijk te verbieden.

Karl Beerenfenger: “De tabaksindustrie legt de verantwoordelijkheid graag bij de roker zelf. Maar bewustwording alleen zal vervuiling nooit beëindigen. En alles opruimen is een onmogelijke en onbetaalbare opgave. We vinden het daarom onwijs goed dat de staatssecretaris de Tweede Kamer-motie opvolgt. Dat het onderzoek wordt uitgevoerd geeft aan dat een verbod op plastic filters een reële optie is’’, zegt Beerenfenger.

Het ministerie kijkt naar de juridische en technische haalbaarheid van een verbod. Beerenfenger: ‘’Binnen de Europese Unie zijn productverboden in een lidstaat niet zomaar door te voeren. Daar moet voldoende aanleiding voor zijn vanuit bijvoorbeeld gezondheids- of milieuperspectief. In dit geval is er vanuit beide kanten genoeg voor te zeggen. De plastic sigarettenfilter is én de grootste vorm van plasticvervuiling, én biedt geen gezondheidsvoordelen ten opzichte van roken zonder filter. Dat is wetenschappelijk bewezen, alhoewel de tabaksindustrie ons nog steeds anders wil doen geloven. De filter biedt slechts een schijngevoel van veiligheid en is enkel een marketingtool om meer sigaretten te verkopen.’’

Opruimkosten

Vanaf volgend jaar moeten tabaksproducenten in de EU-lidstaten betalen voor de opruimkosten van sigaretten met plastic filters. Dit is onder de noemer Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid vastgesteld in artikel 8 van de Europese Single Use Plastics Directive (SUPD) die afgelopen zomer van kracht werd. De maatregel wordt in 2026 geëvalueerd. Om de door te berekenen kosten te bepalen is Rijkswaterstaat dit jaar belast met een monitorings- en kostenonderzoek. De motie van GroenLinks verzoekt de Tweede Kamer ook om beter te monitoren op de omvang en opruimkosten van sigarettenfilters in het zwerfafval.

Rob Buurman, directeur van milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux, zegt: “In afwachting van een verbod hebben we de Nederlandse overheid opgeroepen om alvast het aantal zwerfpeuken scherp te monitoren, en realistische opruimkosten per peuk vast te stellen. Zo kan de overheid de tabaksproducenten motiveren om te voorkomen dat peuken in het milieu terechtkomen. De staatssecretaris gaat hier ook op in in haar Tweede Kamerbrief. “Rijkswaterstaat zal dit deel van de motie meenemen bij het opzetten van de systematiek voor het kosten- en samenstellingsonderzoek ten behoeve van de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid”, schrijft ze.

Dat sigarettenfilters veel in het milieu belanden blijkt telkens weer. Tijdens de jaarlijkse World Cleanup Day van Plastic Soup Foundation zijn sigarettenfilters steeds weer het meest gevonden item. ​​Bentelise Kraaijeveld van de Plastic Soup Foundation: “De sigarettenfilters staan de afgelopen jaren steeds op nummer een in de lijst van meest gevonden items tijdens World Cleanup Day. Het is belangrijk dat er snel een eind komt aan deze enorme bron van plasticvervuiling. We zijn dan ook blij om te horen dat er serieuze stappen worden gezet richting een verbod.”

Tijdens de Beach Cleanup Tour die Stichting De Noordzee afgelopen zomer voor de achtste keer organiseerde, werden er in vijftien dagen 57.772 sigarettenfilters van het strand opgeruimd.