De afzet van PET-flessen is sinds het begin van de eeuw zeer sterk gegroeid, voor steeds meer dranken en in steeds meer formaten. Het aantal afgedankte PET-flessen is nu een veelvoud van het aantal in het jaar 2000, zowel bij kleine flessen van minder dan 1 liter, als bij grote flessen. Dat is slecht voor ons milieu, vooral door de verbranding van die plastic flessen en de miljoenen flessen die in het zwerfafval terechtkomen.

 

Beleid voor kleine drankflesjes

Sinds de jaren negentig zijn er door de overheid tal van afspraken gemaakt met de verantwoordelijke bedrijven om te komen tot minder milieuschade van PET-flesjes. De afspraken werden niet nageleefd en latere wetgeving evenmin. De overheid heeft hier geen consequenties aan verbonden en niet gehandhaafd. Ondertussen is de hoeveelheid verkochte PET-flesjes gestaag door blijven stijgen tot inmiddels ongeveer vier keer zoveel als in het jaar 2000.

Beleid voor grote drankflessen

Tien jaar geleden heeft de Nederlandse overheid, in tegenstelling tot de Duitse overheid, ervoor gekozen frisdrankproducenten toestemming te geven om hun meermalige flessen te vervangen door eenmalig te gebruiken flessen. Daardoor is de hoeveelheid afval van grote PET-flessen nu meer dan zes keer zo groot als in het jaar 2000.

 

Negen veelgestelde vragen 

1. Worden er van PET alleen plastic drankflessen gemaakt ?
2. Zijn alle plastic drankflessen gemaakt van PET ?
3. Zit er statiegeld op alle grote plastic drankflessen ?
4. Groeit het jaarlijks verbruik van grote en kleine PET-flessen echt zo sterk ?
5. Hoe zit dat precies met dat sterk groeiend gebruik van PET-flesjes ?
6. Hoe kan de totale hoeveelheid afval van PET-flessen zo enorm zijn gegroeid ?
7. Waardoor faalde het milieubeleid voor kleine PET-flesjes ?
8. Die PET-flesjes worden toch steeds lichter ?
9. In welke afvalstromen komen de afgedankte PET-flesjes terecht ?

 

 

1. Worden er van PET alleen plastic drankflessen gemaakt ?

PET is een plasticsoort die voor verpakkingen steeds meer wordt toegepast vanwege de goed bruikbare eigenschappen van de polymeer PolyEthyleenTereftalaat. Na de PET-flessen zijn er tal van andere PET-verpakkingen gebruikelijk geworden, van bakjes voor fruit tot potjes voor schoonheidsmiddelen. Er worden ook steeds meer PET-flessen gebruikt voor andere producten dan dranken. Jaren geleden zat bijvoorbeeld al de BlueBand-boter van Unilever niet meer in een vetvrij papiertje, maar in een PET-fles. Inmiddels kunnen we zeer veel andere PET-flessen in de schappen vinden, gevuld met olijfolie, reinigingsmiddelen, azijn, shampoo of wat al niet. Dit leidt ertoe dat de PET-stroom die is uitgesorteerd na gemengde plastic-inzameling veel diverser is dan na statiegeldinzameling: er kunnen veel verschillende productresten in zitten (ook non-food) en andere polymeer-additieven. Zo’n gemengde stroom PET of PET-flessen is minder waard voor recyclers, omdat het lastiger te verwerken is en minder mag en kan worden gebruikt voor vervaardiging van voedselverpakkingen en voor bottle-to-bottle recycling.

2. Zijn alle plastic drankflessen gemaakt van PET ?

Nee, de plastic drankflessen voor zuiveldranken, sap, sapdranken zijn vaak gemaakt van andere plastic zoals polyolefinen en polystyreen.

De plastic flessen voor frisdranken en waters zijn voor meer dan 99% PET-flessen. Daartegenover is meer dan 95% van de plastic verpakkingen voor zuiveldranken niet gemaakt van PET, terwijl bij sappen en sapdranken 30% van de plastic flessen is gemaakt van HDPE of PP.

3. Zit er statiegeld op alle grote plastic drankverpakkingen ?

Nee, statiegeld is alleen verplicht voor grote plastic flessen voor frisdranken en waters. Vooral zuiveldranken worden veel verkocht in plastic flessen/jerrycans zonder statiegeld. Het gaat daarbij om bijna 100 miljoen HDPE-flessen, 5 miljoen LDPE-flessen en 6 miljoen PC-flessen van 1 liter of meer. Hiernaast worden ook meer dan 10 miljoen grote plastic flessen met sap of sapdrank zonder statiegeld verkocht. Ook daarbij gaat het vooral om HDPE-jerrycans. Begin 2006 kwam er wetgeving die verplichtte tot 95% inzameling en recycling van alle grote plastic drankverpakkingen. Dat kon feitelijk alleen worden gerealiseerd met een statiegeldsysteem. Deze wetgeving is echter nooit gehandhaafd en eind 2010 werden de betreffende artikelen geschrapt uit het Verpakkingenbesluit.

4. Groeit het jaarlijks verbruik van grote en kleine PET-flessen echt zo sterk ?

In het begin van deze eeuw werden er jaarlijks minder dan 1 miljard PET-flessen gebruikt voor het op de Nederlandse markt brengen van dranken. Sindsdien is het gebruik van deze PET-flessen met meer dan 50% gestegen, vooral door de enorme toename van het gebruik van kleine PET-flesjes zonder statiegeld. Bij de in totaal meer dan 1,5 miljard PET-flessen ging het vorig jaar vooral om flessen voor frisdranken (ruim 60%), waters (ca. 25%) en sap/sapdranken (ruim 10%).

Onderstaande figuur laat de ontwikkeling zien van de afzet van deze flessen mét en zonder statiegeld: door de opkomst van de kleine flesjes worden er sinds een aantal jaren meer PET-flessen zonder statiegeld verkocht dan grote PET-flessen mét statiegeld.

 

 

5. Hoe zit dat precies met dat sterk groeiend gebruik van PET-flesjes ?

Het verbruik van PET-flesjes is sinds het begin van de eeuw toegenomen van minder dan 200 miljoen stuks in het jaar 2000 tot meer dan 800 miljoen stuks in 2013. Het gaat daarbij vooral om halve-literflesjes: sinds 2000 vervijfvoudigd in aantal en thans bijna 80% van de kleine PET-flesjes.

Onderstaande tabel geeft een historisch overzicht van het verbruik van PET-flesjes voor verschillende dranken en in verschillende formaten, gebaseerd op de cijfers van marktonderzoeksbureau Canadean.

 

6. Hoe kan de totale hoeveelheid afval van PET-flessen zo enorm zijn gegroeid ?

Naast de toenemende verkoop van PET-flessen zorgde de afschaffing van meermalige flessen voor ruim een vervijfvoudiging van het aantal afgedankte flessen sinds 2000. Onderstaande figuur laat de ontwikkeling zien van het aantal afgedankte flessen.

 

 

Toelichting:

Hoewel de hoeveelheid grote PET-flessen die jaarlijks wordt verkocht sinds het jaar 2000 met ruim 15% is afgenomen, is de hoeveelheid afval van deze flessen sterk toegenomen. De oorzaak is dat de grote meermalig statiegeldflessen zijn vervangen door flessen die maar één keer worden gebruikt. Rond de eeuwwisseling werd hierover door de Duitse overheid veel (o.a. juridische) strijd gevoerd met de betrokken bedrijven, waarna uiteindelijk statiegeldwetgeving werd ingevoerd. Kort daarna heeft de Nederlandse overheid wel ingestemd met de afschaffing van de meermalige plastic fles, in ruil voor een toezegging voor milieucompensatie. Sinds 2006 worden de grote PET-flessen dus niet meer hervuld. De flessen worden na de inname wel weer omgesmolten tot nieuwe hoogwaardige grondstof. Uit milieu-oogpunt is dat duidelijk beter dan afvalverbranding (of laagwaardige recycling), maar meermalig gebruik van de PET-fles levert nog beduidend meer milieuwinst op. Om die reden werd destijds besloten tot de bovengenoemde milieucompensatie: er zou 55% van de kleine PET-flesjes worden ingezameld en gerecycled. Dit werd eerst afgesproken met de betrokken bedrijven, daarna wettelijk vastgelegd, maar niet nageleefd en nooit gehandhaafd.

De huidige eenmalige flessen zijn wel een stuk lichter dan de meermalige flessen, maar dat weegt niet op tegen het feit dat de meermalige flessen 15 tot 30 maal werden hervuld. Het eindresultaat is dat de hoeveelheid afval van grote PET-flessen nu meer dan zes keer zo groot is als in het jaar 2000.

7. Waardoor faalde het milieubeleid voor kleine PET-flesjes ?

Het verpakkingenbeleid van de afgelopen 20 jaar heeft een terugkerend patroon dat kan worden getypeerd met drie woorden: afspraak → woordbreuk → uitstel → afspraak → woordbreuk …

Voor kleine plastic flesjes werd al in de jaren negentig de eerste afspraak gemaakt tussen overheid en bedrijfsleven: de hoeveelheid zou beperkt blijven tot minder dan 2% van de markt voor frisdranken en waters en daarom hoefde er geen statiegeld te komen op die kleine flesjes. Inmiddels worden er meer kleine flesjes dan grote flessen op de markt gezet voor deze dranken. Tussen 1991 en 2006 werden milieuafspraken over verpakkingen vastgelegd in zogenaamde convenanten, maar ook in dat kader werden afspraken over kleine flesjes niet nagekomen: de hoeveelheid zwerfafval van plastic flesjes verminderde niet –en zeker niet met de afgesproken 80%- en er werd veel minder dan de afgesproken 55% van de plastic flesjes gescheiden ingezameld. En toen deze laatste afspraak in 2006 wettelijk was vastgelegd in een “Verpakkingenbesluit” veranderde er nog niets: tot eind 2010 werd er domweg niet gehandhaafd en daarna werd het betreffende wetsartikel gewoon geschrapt. Met de invoering van regelgeving is in 2006 ook niet afgestapt van de convenantenaanpak: het Verpakkingenbesluit is een “convenant verpakt als wet”: feitelijk forceert het Verpakkingenbesluit bedrijven en gemeenten om zich aan te sluiten bij een convenant dat nu Raamovereenkomst wordt genoemd. Het blijft dus ‘polderen’ en juist waar het gaat om de aanpak van drankverpakkingen staan bij de polderaars van “het” bedrijfsleven de hakken in het zand: Om te voorkomen dat er statiegeld komt op flesjes en blikjes hebben enkele grote drankproducenten en supermarktketens een dominante positie ingenomen in de afvaardiging van “het” bedrijfsleven. Met hun budget wordt een overmacht aan onderhandelaars, advocaten en rapportenschrijvers ingezet, waartegen onze krimpende overheid niet opgewassen blijkt.

8. Die PET-flesjes worden toch steeds lichter ?

Ja, het gemiddelde PET-flesjes weegt veel minder dan de flesjes die in de jaren negentig werden geïntroduceerd en ook de laatste jaren werd nog door een aantal fabrikanten voortgang geboekt in hun streven om te komen tot lichtere PET-flesjes. Hierbij moet wel worden bedacht dat het gemiddelde PET-flesje zwaarder is dan de flesjes waarover de huidige successen met gewichtsreductie worden gerapporteerd. En er bestaan forse gewichtsverschillen tussen flesjes met hetzelfde volume, zelfs ook bij dezelfde drankenproducent. Helaas leidt de gewichtsreductie bij PET-flesjes nog niet tot een substantiële afname van de totale hoeveelheid afval van PET-flessen, door de voortgaande groei van het aantal verkochte PET-flesjes

9. In welke afvalstromen komen de afgedankte PET-flesjes terecht ?

De belangrijkste afvalstromen waarin de PET-flesjes terechtkomen zijn het huishoudelijk restafval, het reinigingsdienstenafval, het (bij huishoudens) gemengd ingezameld plastic verpakkingsafval en diverse bedrijfsafvalstromen.

Onderzoeksbureau Eureco, dat in Nederland toonaangevend is op het gebied van sorteeranalyses van afvalstromen berekende uitgaande van in totaal 900 miljoen stuks PET-flesjes de volgende verdeling van PET-flesjes over afvalstromen:

• in huishoudelijk restafval:                                       400 miljoen PET-flesjes (45%)
• in gemengd ingezameld plastic verpakkingsafval: 200 miljoen PET-flesjes (< 25%)

• overige afvalstromen (publieke ruimte/bedrijven): 300 miljoen PET-flesjes (> 30%)

Marktonderzoeksbureau Trendbox onderzocht in de periode 2001-2006 jaarlijks het wegwerpgedrag als aandeel in van het totaal aantal afgedankte flesjes en blikjes. Geconstateerd werd dat het ‘zwerfafvalveroorzakend gedrag’ na gebruik buitenshuis sterk was toegenomen. Daarbij moet worden bedacht dat het toenemend gebruik van flesjes en blikjes voor een belangrijk deel thuisgebruik was. Gemiddeld over deze jaren bleek zo’n 3,5% van de afgedankte flesjes en blikjes zwerfafval te zijn geworden. Aannemende dat het ‘zwerfafvalveroorzakend gedrag’ sindsdien niet is af- of toegenomen komen er momenteel ruim 30 miljoen PET-flesjes in het zwerfafval terecht.

 

RvD; 141201