De Raad van State zegt vandaag dat ze het ‘aannemelijk’ acht dat het bedrijfsleven door IT-problemen de wettelijke startdatum van statiegeld op blikjes niet kan halen. Daarom treden de preventieve dwangsommen van de Inspectie voor Leefmilieu en Transport (ILT) niet in werking. Staatssecretaris Vivianne Heijnen verklaarde keer op keer dat de wettelijke startdatum vastligt en het bedrijfsleven hier niet vanaf kan wijken. Uit deze uitspraak blijkt nu dat het kabinet er niet in slaagt om de bedrijven aan de wet te houden.

Milieuorganisatie Recycling Netwerk reageert: “Ondanks bijna twee jaar voorbereidingstijd is het bedrijfsleven niet klaar om de blikjes toe te voegen aan het statiegeldsysteem per 31 december. Statiegeldlanden zetten in de regel in één jaar tijd een geheel nieuw systeem op. Deze vertraging is een absolute wanprestatie van het Nederlandse bedrijfsleven. Na de uitspraak van de Raad van State van vandaag ziet het er bovendien naar uit dat het bedrijfsleven daar nu zonder sanctie mee wegkomt”. 

Gisteren verklaarde de staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen nog in de Tweede Kamer: “Ze hebben tijd zat gehad om zich voor te bereiden; dat is mijn mening. Nu geven zij aan dat het ze niet lukt. Daar mogen ze bezwaar en beroep tegen aantekenen of een rechtszaak over beginnen. De boodschap vanuit het ministerie is helder: 31 december gaat de regeling gewoon in”. 

De uitspraak van de Raad van State toont echter aan dat de staatssecretaris er niet in slaagt het bedrijfsleven aan de wet te houden. Recycling Netwerk Benelux heeft de staatssecretaris en het ministerie nochtans al sinds de publicatie van de conceptwetgeving (2019) er meerdere malen voor gewaarschuwd dat de wet juridisch niet stevig genoeg is om een goede invoering van statiegeld af te dwingen. 

Milieuorganisatie RNB verwacht nu van de staatssecretaris dat ze er alles aan doet om haar engagementen tegenover de Tweede Kamer waar te maken. Ze moet er daarbij samen met de ILT ook alles aan doen om nog verder uitstel, na 1 april, te voorkomen. De advocaat van InBev zinspeelde tijdens de zaak voor de Raad van State al op een ‘transitieperiode tot 1 juli’. Wij verwachten dat de ILT er nu voor gaat zorgen dat de invoering per 1 april zeker wordt gewaarborgd. Dat kan de ILT door op 31 december 2022 een last onder dwangsom met begunstigingstermijn tot 1 april op te leggen. 

Recycling Netwerk besluit: “Bedrijven kondigen aan dat ze de wet niet gaan respecteren, en het kabinet kan daar klaarblijkelijk niets tegen beginnen. Dit is een situatie die niet uit te leggen valt. We vragen dan ook aan de politiek om hier lessen uit te trekken. Kabinet en Tweede Kamer moeten  heroverwegen hoe ze de producentenverantwoordelijkheid invullen. Het kabinet stelt steeds alleen doelstellingen op en vertrouwt vervolgens dat het bedrijfsleven afspraken en wetten welwillend gaat uitvoeren. Maar we hebben er meermaals voor gewaarschuwd: er zit een grote dosis onwil bij de bedrijven. Het is tijd dat de regering de regie terugneemt en betere wetgeving opstelt. Milieuwetgeving moet je opleggen, het gepolder met het bedrijfsleven leidt enkel tot slechte resultaten.” 

Achtergrondinformatie / voorgeschiedenis

Op 3 februari 2021 kondigde toenmalig staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven aan dat er statiegeld op blikjes kwam. De startdatum werd in de wet vastgelegd op 31 december 2022. De bedrijven dus een invoerperiode van 1 jaar en 10 maanden. Dit is uitzonderlijk lang: in andere landen krijgen de bedrijven gemiddeld doorgaans slechts één jaar de tijd om een geheel nieuw statiegeldsysteem op te zetten. In Nederland hoefde het bedrijfsleven alleen de blikjes toe te voegen aan het bestaande statiegeldsysteem voor plastic flessen en glazen bierflesjes.

Na vrijwel een jaar lang tijd te hebben verspild met een onhaalbaar idee voor inzameling van blikjes buiten de supermarkten omdat de retail geen zin had om blikjes in te zamelen

Het Afvalfonds verklaart in juni 2022 eenzijdig dat ze het statiegeldsysteem voor blikjes pas vanaf 1 april 2023 gaan opstarten. Drie maanden na de wettelijke invoerdatum dus. Het Afvalfonds heeft niet de bevoegdheid om datums in wetten te veranderen. Het bedrijfsleven kondigde hiermee dus gewoon aan dat zij bewust de wet gaan overtreden. 

De Inspectie van Leefomgeving en Transport (ILT) schreef op 30 september 2022 preventieve dwangsombesluiten uit omdat het bedrijfsleven “onvoldoende actie onderneemt” om de deadline te halen en “onvoldoende bewijs leverde die uitstel tot 1 april 2023 rechtvaardigen”. Deze dwangsommen zouden ingaan per  31 december en kunnen oplopen tot 28 miljoen euro. Maar het bedrijfsleven ging in verweer. Als reactie schortte de ILT de dwangsommen op tot 3 februari 2021.

Dit zou betekenen dat het bedrijfsleven minstens 1 maand zonder enige nadelige consequentie de wet kan overtreden. Om dit te voorkomen, stapte Recycling Netwerk, vertegenwoordigd door Hörchner Advocaten, naar de Raad van State. Hier kwam de zaak afgelopen donderdag 24 november voor. 

Eerder in de media :

Trouw, Uitstel van statiegeld op blikjes is ‘een middelvinger naar de overheid’

NPO Radio 1, Afvalfonds Verpakkingen reageert op onvrede uitstel blik-statiegeld: ‘We hebben alles op alles gezet’