De beroepsinstantie van de Vlaamse Overheid voor openbaarheid van bestuur oordeelt dat zowel het Havenbedrijf Antwerpen als Flanders Investment & Trade informatie over de toekomstige plasticfabriek van Ineos moet overmaken aan milieuorganisatie Recycling Netwerk behalve als ze kunnen bewijzen dat er een wettelijke uitzonderingsgrond is.

Recycling Netwerk Benelux richtte op 15 februari 2019 een verzoek aan Flanders Investment & Trade en aan Havenbedrijf Antwerpen om afschriften te krijgen van alle informatie die ze over de ontwikkeling van de nieuwe plasticfabriek in de haven van Antwerpen in hun bezit hebben. De milieuorganisatie wil daarmee zicht krijgen op de milieuproblemen die door de nieuwe fabriek kunnen ontstaan.

Het Havenbedrijf Antwerpen (HA) weigerde op 8 maart om de afschriften aan Recycling Netwerk te geven en beriep zich daarbij op het economische, financieel en commercieel belang van het HA, maar ook op het vertrouwelijk karakter van de commerciële en industriële informatie ter vrijwaring van een gelegitimeerd economisch belang (van Ineos).

Flanders Investment & Trade (FIT) weigerde op 4 maart om deze afschriften te verlenen. FIT beriep zich op twee argumenten, namelijk 1) dat Recycling Netwerk Benelux niet de Belgische nationaliteit heeft en 2) dat het verzoek van Recycling Netwerk om informatie te ruim geformuleerd zou zijn waardoor dit volgens FIT “gepaard zou gaan met inspanningen die de grenzen van het redelijke manifest overschrijden”.

Recycling Netwerk heeft tegen beide beslissingen beroep aangetekend en de beroepsinstantie heeft zich daarover inmiddels gebogen.

Lees ook: The Guardian, Ineos may have to disclose secret details of £2.6bn Antwerp project, 3 mei 2019

Beslissing van de beroepsinstantie

De beroepsinstantie van de Vlaamse overheid besliste op 23 april over het beroep. Uit de tekst van het besluit blijkt dat het Havenbedrijf enkele documenten heeft aangeleverd bij de beroepsinstantie. Die oordeelde daarop dat die documenten inderdaad informatie bevatten die legitiem uitgezonderd kunnen worden van het recht op openbaarheid.

Maar uit het besluit van de beroepsinstantie blijkt ook dat er ongeveer 500 documenten zijn waarvan onduidelijk is of de toegang daartoe rechtmatig ontzegd is. Het Havenbedrijf zal die documenten op verzoek van Recycling Netwerk moeten aanleveren, tenzij ze alsnog kan bewijzen dat die documenten op legitieme gronden kunnen worden uitgezonderd.

De beroepsinstantie van de Vlaamse Overheid oordeelde op 24 april dat de argumentatie van FIT geen steek houdt. Het Bestuursdecreet bepaalt immers dat beleidsdocumenten moeten worden overgemaakt aan “iedereen” die daarom verzoekt, ongeacht nationaliteit. De beroepsinstantie refereert daarvoor zelfs naar het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. FIT heeft verder niet hard weten te maken dat het verzoek van Recycling Netwerk te ruim geformuleerd zou zijn.

Uit het besluit van de Beroepsinstantie blijkt ook dat FIT weigerde om de Beroepsinstantie zelf inzage te geven in de betrokken bestuursdocumenten. Het FIT was slechts bereid om één document, de business proposal, aan de Beroepsinstantie te tonen. Dat document bevat informatie over steunmaatregelen (subsidies, financiering, fiscaliteit) die Ineos kan verwachten als de bouwplannen in de haven van Antwerpen doorgaan.

Gezien de aard van dit document, waarbij het onder meer gaat over de besteding van publieke gelden, is het belangrijk dat er transparantie is, juist ook omdat het gaat over een grote investering met een potentieel grote negatieve impact op de Vlaamse leefomgeving en de Vlaamse economie. De beroepsinstantie oordeelde echter dat het omwille van concurrentiële redenen niet moet vrijgegeven worden.

Maar het beroep van milieuorganisatie Recycling Netwerk is door de beroepsinstantie wel degelijk gegrond bevonden voor alle andere informatie. FIT moet die informatie dus overmaken, behalve als het kan aantonen dat een document onder een uitzonderingsgrond valt.

Vreemde argumenten van FIT

Uit het Besluit blijkt ook dat FIT op een vreemde manier omspringt met het recht op openbaarheid. Zo stelde FIT in een vergadering met de Beroepsinstantie dat (p. 6 van 9):

Hiermee zegt FIT eigenlijk dat, omdat het een potentieel vervuilende industrie betreft, ze van plan zijn om zo weinig mogelijk transparantie te verlenen. Van een overheidsdienst in de 21ste eeuw, in volle klimaatcrisis, verwachten we precies het omgekeerde.

Ook de volgende passage roept sterke twijfels op over de manier waarop FIT omspringt met de regelgeving:

Samengevat: hoe groter de investering, des te minder zwaarwegend transparantie moet zijn, volgens FIT.

Geld en transparantie

Gesterkt door de uitspraak van de beroepsinstantie zal Recycling Netwerk blijven vragen aan Havenbedrijf Antwerpen en FIT om alle informatie over de beslissingsprocedure vrij te geven. “De bal ligt dus opnieuw in het kamp van FIT en het Havenbedrijf van Antwerpen. De beroepsinstantie maakt hen duidelijk dat ze in principe afschriften van alle informatie moeten verlenen. En als ze dat niet doen, moeten ze aantonen waarom ze een uitzondering inroepen”, analyseert directeur Rob Buurman van de milieuorganisatie.

“Wij zijn wel geschokt door de weigerachtigheid van het Havenbedrijf van Antwerpen en FIT in het bijzonder. De overheid lijkt zo te werken als poortwachter voor een buitenlandse investeerder, waarvan het maar de vraag is of het goed is voor Vlaanderen. Blijkbaar is het zwaaien met een zak met geld, voldoende om de regelgeving terzijde te schuiven.”

“De bouw van de gigantische plasticfabriek van Ineos zal waarschijnlijk een grote milieu- en klimaatimpact hebben. De beslissingen hierover moeten dus breed maatschappelijk en politiek besproken kunnen worden. Wij verwachten van deze Vlaamse overheidsinstantie dat zij de grootst mogelijke transparantie verleent over de beleidsbeslissingen die tot het princiepsakkoord met Ineos leidden. Maar tot dusver haalt het FIT het ene na het andere argument uit de kast om te proberen documenten geheim te houden, besluit de milieuorganisatie.

Lees ook:

De Standaard, Antwerpse haven moet informatie vrijgeven over plannen voor plasticfabriek, 2 mei 2019
Apache, Havenbedrijf en FIT houden onderhandelingen met INEOS liever geheim, 2 mei 2019