Het Koninklijk besluit betreffende producten voor eenmalig gebruik en ter bevordering van herbruikbare producten gaat over de omzetting van twee Europese richtlijnen, 2015/720 en 2019/904, gericht op het terugdringen van plastic vervuiling. De ministerraad keurde het KB goed en heeft het naar de Raad van State gezonden. De tekst van het koninklijk besluit (KB) is nog niet openbaar, maar de kern is al gecommuniceerd in een persbericht van milieuminister Khattabi.

Verboden op wegwerp plastic producten

Het verbod op plastic wattenstaafjes, bestek, borden, rietjes, roerstaafjes, ballonstokjes, drank- en voedselverpakkingen uit geëxpandeerd polystyreen is een goede eerste stap om plastic wegwerpproducten aan banden te leggen.

Maar de federale overheid heeft de kans laten schieten om nog meer overbodige plastic wegwerpproducten uit te faseren waaronder plastic sigarettenfilters, theezakjes, folie om fruit en groenten, plastic confetti, lollystokjes, ringen voor sixpacks, vuurwerk en portieverpakkingen in horeca. Andere lidstaten zoals Frankrijk en Spanje hebben al meer verboden ingevoerd.

Plastic draagtassen

Het KB verbiedt volgens het persbericht het op de markt brengen van lichte plastic draagtassen met handvatten.

Er was al een verbod op lichte plastic tassen voor eenmalig gebruik in Wallonië en Brussel, en een verbod op het gratis verstrekken van lichte plastic tassen voor eenmalig gebruik in Vlaanderen. Met het Koninklijk besluit wordt het beleid dus op federaal niveau geharmoniseerd. Maar er is wel een risico op een verschuiving naar papieren wegwerptassen die vanuit milieuoogpunt niet altijd duurzamer zijn. Het zou effectiever zijn om alle wegwerptassen aan te pakken, ongeacht het materiaal, door over te schakelen op tassen van duurzaam materiaal (bijv. jute) die meer dan honderd keer gebruikt kunnen worden.

Plastic wegwerpdrinkbekers

Het persbericht vervolgt: “De sector krijgt een termijn van één jaar na de bekendmaking van het koninklijk besluit om zich aan de nieuwe regelgeving aan te passen (…) voor het verbod om wegwerpdrinkbekers uit kunststof (met uitzondering van kartonnen drinkbekers met coating) voor de eerste keer op de markt te brengen”.

Het is nog de vraag wat het Koninklijk besluit precies zal bepalen over verboden op plastic wegwerpdrinkbekers, Maar de kartonnen wegwerpbekers met plastic coating worden volgens het persbericht uitgezonderd. Dat betekent dat dergelijke wegwerpbekers de markt blijven overspoelen. Probleem met deze samengestelde bekers (bestaande uit karton met een PLA of PE laag) is dat ze doorgaans niet worden gerecycleerd vanwege ontoereikende bronscheiding en ontbrekende verwerkingscapaciteit. Dat betekent dat ze alsnog worden verbrand. Daarnaast zal de uitzondering voor samengestelde wegwerpbekers een remmend effect hebben op de uitrol van duurzame herbruikbare bekers.

Hergebruik

Als België plastic vervuiling effectief wil aanpakken zal het op korte termijn additionele maatregelen moeten nemen om hergebruik te stimuleren, zoals eerder bepleit in dit artikel. Het persbericht maakt echter geen melding van maatregelen om hergebruiksystemen voor drinkbekers te stimuleren en op te schalen.

Om de transitie naar een circulaire economie te versnellen zijn onder meer hergebruikdoelstellingen nodig. De Oostenrijkse regering kondigde 13 oktober 2021 aan dat er quota voor herbruikbare drankverpakkingen komen.

Volgens het persbericht bevat het KB wel nationale bepalingen om het hergebruik van glazen flessen met statiegeld te vergemakkelijken, door de voorwaarden te specificeren waaraan de op deze flessen aangebrachte etiketten moeten voldoen om gemakkelijk te kunnen worden verwijderd.

Wegwerp voedselverpakkingen

Voor plastic wegwerp voedselverpakkingen voor afhaal en bezorging kondigt het KB geen verbod aan, maar slechts een ‘impactanalyse’ (om eerst de consequenties van een verbod in kaart te brengen). Dit is veel te mager, gezien het groeiende probleem van wegwerp plastic voedselverpakkingen.

Nochtans zijn er herbruikbare alternatieven beschikbaar. De regering zou op z’n minst een verbod moeten invoeren voor wegwerp bij consumptie ter plekke in de horeca, zoals de Franse regering besliste. De Duitse regering bepaalde dat het verplicht is om bij afhaal en bezorging een herbruikbaar alternatief aan te bieden. Dat is in België ook mogelijk en wenselijk.

Strijd tegen plasticvervuiling vereist meer ambitie

De omzetting van de Single Use Plastics Directive in Belgische wetgeving had eigenlijk al per 3 juli 2021 moeten gebeuren. Lidstaten hebben veel vrijheid bij de implementatie van Europese richtlijnen. Ze moeten niet alleen voldoen aan de minimale vereisten. Ze  kunnen ook een stap verder zetten om de plastic vervuiling van het milieu te stoppen. De Belgische omzetting van de Europese regelgeving is dus te laat én ondermaats.