Drie jaar lang werkte de Fair Resource Foundation samen met Transparency International, Corporate Europe Observatory en Milieufederatie Noord-Holland aan een gemeenschappelijk doel: het blootleggen en uitbannen van weeffouten. Systematische en structurele fouten in het beleidsproces die effectief milieubeleid in de weg staan. Maar hoe pak je deze structurele tekortkomingen daadwerkelijk aan? Wat zijn onze lessen uit de afgelopen drie jaar en hoe kijken we naar de toekomst? Over deze vragen gingen we op 31 oktober, samen met zestig professionals uit de milieu sector, in gesprek tijdens het Weeffouten event om inzichten en lessen te delen.
De opening
Bij de opening zei Rob Buurman (Fair Resource Foundation): “Onder de noemer Platform Weeffouten hebben we de afgelopen jaren gezocht naar de problemen achter onze problemen. We zien dat het milieubeleid al vijftig jaar tekortschiet in het oplossen van de grote problemen. We zien dat belangen tussen bedrijven en inwoners ongelijk verdeeld zijn. We zien dat de grote problemen niet opgelost worden. Daarom zijn wij Platform Weeffouten gestart.”
Het manifest
Sijas Akkerman (Natuur en Milieufederatie Noord Holland) zei: “Het denken over weeffouten was niet altijd makkelijk. De problemen liggen diep, ze liggen nauw naast elkaar en zijn vaak enorm met elkaar verbonden. Ze helder identificeren vergde veel denkkracht. De weeffouten blootleggen was eveneens niet makkelijk. Het vereist een vorm van abstract denken, waar in de waan van de dag niet altijd tijd voor is. En omdat we op basis van de drie jaar van bestaan wel goede
ervaringen, lessen en aanbevelingen hebben, verwoordden we die een manifest dat we vandaag presenteren.” Zie dit Manifest (PDF)
Hans van Scharen van Corporate Europe Observatory ziet weeffouten ook op Europees niveau: “In Europa is een grootschalige deregulering gaande. Echt heel veel maatregelen die de gezondheid van mensen, van de natuur of van de democratie moeten beschermen, worden in rap tempo buiten spel gezet. Dit is heel gevaarlijk. Europa is het centrum van professionele lobbyisten die wetgeving in het voordeel van de grote bedrijven afzwakken. Het lukt ze ook nog eens! Europa wordt daardoor zwakker, Europeanen zullen teleurgesteld raken en zie hier de opmars van radicaal-rechts.”
Deelsessies
Vervolgens vertelden externe sprekers in vier deelsessies, elk gewijd aan één weeffout, hoe zij denken over het onderwerp.
Ondoorzichtige lobby met journalist Karlijn Kuipers (NRC)
Politieke keuzes rond grote milieuthema’s – zoals luchtvaart of industrie – blijken vaak sterk beïnvloed door belangen en lobby’s die zich grotendeels aan het publieke oog onttrekken. Deze deelsessie ging over Schiphol en Karlijn liet zien hoe beleid wordt bijgestuurd via rekenmodellen en meetmethodes die niet openbaar zijn. Daardoor kunnen bestuurders zeggen dat “de hinder afneemt”, terwijl omwonenden juist meer overlast ervaren. Zolang die kennis en data in private handen zijn, blijft eerlijk toezicht onmogelijk. Transparantie en publieke toegang tot informatie zijn dan ook essentiële voorwaarden voor geloofwaardig milieubeleid. Bekijk de presentatie van Karlijn.
Gedoogbeleid ondermijnt wetgeving met advocaat Sem Bakker (namens het groene juristennetwerk Recht voor Klimaat)
Een tweede weeffout ligt in de manier waarop regels worden gehandhaafd – of juist niet. Gedogen van overtredingen lijkt soms praktisch of pragmatisch, maar ondergraaft op termijn de geloofwaardigheid van de wet. Handhavers missen vaak middelen, tijd of politieke rugdekking om op te treden. Daardoor ontstaat een cultuur waarin overtredingen normaal worden. Een effectieve aanpak vraagt niet alleen extra capaciteit, maar volgens Sem ook om moreel leiderschap: de bereidheid van overheid, bedrijven én burgers om regels te respecteren en elkaar daarop aan te spreken. Bekijk de presentatie van Sem.
Omgang met de wetenschap met Rosanne Edelenbosch (Rathenau Instituut)
De wetenschap speelt een cruciale rol in milieubeleid, maar haar onafhankelijkheid staat onder druk. Onderzoeksresultaten worden soms selectief gebruikt, of ingezet voor politieke PR. Ook de groeiende inzet van betaalde consultants maakt het volgens Rosanne moeilijker te onderscheiden wat objectieve kennis is en wat belangenwerk. Deelnemers aan deze sessie pleitten voor meer openheid over financiering, duidelijke gedragscodes en kritische reflectie binnen onderzoeksinstellingen zelf. Onafhankelijke wetenschap moet een toetssteen zijn – geen instrument in een debat. Bekijk de presentatie van Rosanne.
Inspraak op beleid uit evenwicht – met Mirjam Melse en Lizette Vosman over het nieuwe programma Milieucriminaliteit van Fonds Slachtofferhulp.
Bij het vierde thema kwam de stem van burgers en slachtoffers centraal te staan. Inspraak over milieubeleid blijkt in de praktijk vaak ongelijk verdeeld. Omwonenden van vervuilende bedrijven of mensen die gezondheidsschade ervaren, voelen zich machteloos tegenover complexe procedures en vergunningensystemen. Hun ervaringen worden zelden serieus meegewogen. De sessie liet zien hoe belangrijk het is om inspraak niet te zien als formaliteit, maar als wezenlijk onderdeel van beleid: alleen door inwoners vroegtijdig en gelijkwaardig te betrekken, kan milieubeleid rechtvaardig én effectief worden. Bekijk de presentatie van Mirjam en Lizette.
Naar een eerlijker milieubeleid
Na de deelsessies sloot Lousewies van der Laan (Transparency International Nederland) af: “Het beleid en bijbehorende wetgeving moeten goed zijn. Niet alleen het milieubeleid, maar gewoon al het beleid. De uitslag van de verkiezingen van deze week laat zien dat beleid en wetgeving weerbarstig moeten zijn.”
Van der Laan haalde daarna reflecties op van de deelsessies en trok de algemene conclusie dat het doorbreken van deze weeffouten om meer dan alleen technische oplossingen vraagt. Het gaat om vertrouwen, transparantie en gedeelde verantwoordelijkheid. Overheid moet kritische burgers opzoeken, bedrijven moeten open zijn over hun lobby’s en wetenschap moet onbetwist zijn.
Met het gepresenteerde manifest en het geslaagde event sluit Platform Weeffouten drie intensieve jaren van onderzoek en samenwerking af – en opent het de deur naar een nieuw hoofdstuk: een toekomst waarin milieubeleid hopelijk wél gaat werken, omdat steeds meer mensen de fouten in het systeem zien.
Gerelateerde tags
Uitnodiging: Bijeenkomst Drie Jaar Weeffouten
Platform Weeffouten bestaat inmiddels drie jaar. Het is tijd om de balans op te maken. Waar staan we na die drie jaar? Hoe gaan we verder? Op vrijdagmiddag 31 oktober organiseren we daarom van 15.00 – 18.00 uur een netwerkbijeenkomst bij UCo in Utrecht. We presenteren ons manifest met alle lessen en ideeën tot nu toe en kijken graag met jou en ons steeds groter wordende netwerk vooruit.
‘Falen en opstaan’: de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur ziet dat burgers stelselmatig onvoldoende aan bod komen in het milieubeleid
De Raad voor de Leefomgeving komt met 5 aanbevelingen om overheid, bedrijven en gemeenschappen beter te laten samenwerken aan duurzame oplossingen. Lees hoe het beter kan en meld je aan voor het webinar op donderdag 3 juli.
Het middenveld mag niet genegeerd worden bij de herziening van het Belgische verpakkingsakkoord
[Persbericht] Belgische burgers helpen de industrie om meer dan 50kg verpakkingen per jaar te recycleren. 17% van het zwerfvuil in Vlaanderen wordt opgeruimd door zwerfvuilvrijwilligers. Toch hebben ze geen inspraak in hoe het verpakkingsbeheer de komende jaren zal vorm krijgen. Middenveldorganisaties roepen Minister Brouns en het Interregionaal Verpakkingscommissie op om hen niet te negeren bij de herziening van de Belgische verpakkingswetgeving.