Vorig jaar op 1 juli vierden we de invoering van statiegeld samen met de Statiegeldalliantie en de toenmalige staatssecretaris voor I&W Stientje van Veldhoven op het strand van Scheveningen (foto). Het statiegeld op plastic flesjes werd heel goed onthaald in de brede samenleving.

Na zes maanden constateerde Rijkswaterstaat al een sterke daling van het aantal flesjes in de natuur. Statiegeld werkt dus. De staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen moet evenwel de wetgeving aanscherpen om het volle potentieel van statiegeld te benutten. En hier niet mee wachten tot een evaluatie in 2024.

Statiegeld zorgt snel voor veel minder flesjes in het milieu

De daling van het aantal plastic flesjes in het zwerfafval is veelbelovend. Metingen van Rijkswaterstaat en Zwerfinator Dirk Groot tonen dat het aantal plastic flesjes in de natuur al na 6 maanden na invoering gedaald was met 41% tot 70%. Daarmee behaalt statiegeld snel resultaat. Het is veel effectiever dan alle alternatieve plannen van het bedrijfsleven de afgelopen decennia. Waar het bedrijfsleven decennialang resultaten beloofde, maakt statiegeld het nu waar. Binnenkort komt Rijkswaterstaat met nieuwe zwerfafval metingen  na 12 maanden.

Betere wetgeving voor betere resultaten

Op basis van zwerfafvalmetingen in het buitenland concludeerde CE Delft in 2017 dat met statiegeld het aantal flesjes in het Nederlandse zwerfafval tussen de 70 tot 90% zou moeten afnemen. Maar dat hangt af van hoe slim het statiegeldsysteem wordt ingericht. Succesvolle statiegeldsystemen hebben gemeenschappelijke kenmerken die worden geregeld in de wetgeving: een voldoende hoog statiegeldbedrag, een fijnmazig netwerk van verkooppunten waar je statiegeld terug kan krijgen, en een eenduidige opzet zonder uitzonderingen die goed te begrijpen is voor de consument.

Het kabinet heeft in het statiegeldbesluit in 2020 te weinig regels en kaders opgenomen die een goede inrichting van het statiegeldsysteem garanderen. Het is een voorbeeld van milieuwetgeving waarbij te veel aan het bedrijfsleven wordt overgelaten. Om de volledige potentie van statiegeld te benutten en de Europese doelstelling van 90% gescheiden inzameling voor alle plastic flessen te halen, moet de politiek de regie pakken en betere wetgeving opstellen.

Statiegeld-terug-recht

Er zijn nog steeds een hele reeks verkooppunten die wel plastic flesjes met statiegeld verkopen, maar aan de consument geen statiegeld teruggeven. Enkele voorbeelden hiervan zijn: bioscopen zoals Pathé, fast-food keten McDonalds, winkels zoals AH to go, Hema, Kruidvat en Action, La Place en sommige musea, theaters, universiteiten en tankstations.

Dit betekent dat er minder innamepunten in Nederland zijn dan wanneer er wel een wettelijke innameplicht voor verkooppunten was vastgesteld. Dit maakt het de consumenten moeilijker om hun statiegeld weer terug te krijgen. Dit ondermijnt de effectiviteit van het statiegeldsysteem. Wij vragen daarom dat de staatssecretaris een statiegeld-terug-recht in de wetgeving schrijft. Zodat je statiegeld terug krijgt bij elk verkooppunt.

In de media

Trouw, Eén jaar statiegeld op kleine flesjes: minder flesjes in bermen en struiken,  1 juli 2022

1Limburg, Minder zwerfafval door invoering statiegeld kleine flesjes, 1 juli 2022

NOS, Na jaar statiegeld op flesjes, 1 juli 2022

De inzameling door Statiegeld Nederland blijft ondermaats

Volgens Statiegeld Nederland werd in de eerste 6 maanden na invoering zo’n 70% van alle plastic flessen met statiegeld ingeleverd. Bij dit percentage zijn ook grote flessen meegenomen, waarvan al jarenlang meer dan 90% wordt ingezameld. De kleine plastic flessen blijven dus nog ver achter. Statiegeld Nederland zal méér dan 90% van de statiegeldflessen moeten inzamelen om te voldoen aan de Europese richtlijn. Die eist immers dat van alle plastic drankflessen, dus ook die zonder statiegeld, 90% gescheiden wordt ingezameld.

Aanscherping

In deze aanscherping moeten ook het verhogen van het minimum statiegeldbedrag en de invoering van statiegeld op drankenkartons en alle plastic flessen, zonder uitzondering op basis van inhoud, worden meegenomen. Op dit moment is statiegeld nog niet verplicht voor flessen sappen en zuivel.

Het vorige kabinet koos na jarenlang politiek debat eindelijk voor het milieu door statiegeld op plastic flesjes in te voeren. Het is nu van belang dat het huidige kabinet waarborgt dat de beoogde resultaten worden behaald. We roepen de staatssecretaris  op om de wetgeving nu aan te scherpen. En hier niete mee te wachten tot de geplande evaluatie van het statiegeldsysteem in 2024.

Statiegeld op blikjes 

Na 1 jaar statiegeld op plastic flesjes, liggen er veel minder in de natuur. Er liggen wel nog gigantisch veel statiegeldloze blikjes. We kijken dan ook hoopvol uit naar de start van het statiegeld op blikjes op 31 december dit jaar. Het bedrijfsleven zegt dat het in tijdsnood zit. Het kondigde eenzijdig aan dat ze die wettelijke invoeringsdatum gaan overschrijden. In de meeste Europese landen krijgt het bedrijfsleven een implementatietermijn van 1 jaar. De Nederlandse bedrijven hebben voor de blikjes 22 maanden de tijd gehad. Staatssecretaris Vivianne Heijnen heeft terecht verklaard aan de Tweede Kamer dat de startdatum vastligt op 31 december 2022 en dat bedrijven die de deadline niet respecteren risico lopen op een last onder dwangsom.