Dat blijkt uit het Be Wapp eindrapport waarover de Belgische krant Le Soir vandaag bericht. Toen de Waalse regering in 2016 begon te denken over statiegeld, richten Fost Plus, handelsfederatie Comeos en voedingsfederatie Fevia de vzw Be WaPP op. Die vzw organiseert onder meer opruimacties. Be WaPP zette ook een pilootproject op rond “retourpremies” voor blikjes: in 18 Waalse gemeenten kregen inwoners een waardebon van 5 euro per 100 blikjes die ze inleverden in een machine of bij het gemeenteloket.

Uit het eindrapport over het experiment blijkt dat niet kan geconcludeerd worden dat het pilootproject enig effect heeft gehad op het aantal blikjes in het zwerfvuil. Sterker nog: de data suggereert dat de daling die later in het project optrad vermoedelijk het gevolg is van maatregelen rond Covid-19. Meer info in onze evaluatie onderaan deze tekst.

De kosten van het retourpremiesysteem zijn wel hoog. Het project had een kost van €791.072,40, equivalent aan 28 eurocent per ingeleverd blikje (pagina 64) en dekte slechts het territorium van 18 Waalse gemeenten. Hoewel enkel blikjes uit het zwerfafval ingeleverd mochten worden, ontbreekt bewijs dat dit ook gebeurde. De controle erop was nihil. Ter vergelijking: bij het Noorse statiegeldsysteem Infinitum betalen producenten 0,3 eurocent per blikje om ze gescheiden in te zamelen en dat leidt tot 70-90% minder blikjes in het zwerfafval in heel Noorwegen. Het Be WaPP retourpremiesysteem is dus allesbehalve kosteneffectief.

Voorstel van decreet voor statiegeld

De Waalse regering schreef in haar regeerakkoord van 2019 dat ze ofwel een retourpremiesysteem, ofwel een statiegeldsysteem zal invoeren: “Na evaluatie van de huidige pilootprojecten, zal de Regering de progressieve uitvoering, op het niveau van België, van een statiegeldsysteem of een retourpremiesysteem voor de blikjes en PET-flessen, dat economisch leefbaar en doeltreffend is en toestaat om milieuwinst en openbare netheidswinst te halen, verdedigen”, schreef de regeringscoalitie van PS, MR en Ecolo op pagina 29 van het regeerakkoord.

Morgen start in de commissie leefmilieu in het Waals parlement het debat over de invoering van statiegeld. De Waalse parlementsleden van het CDH Matagne, Desquesnes, Goffinet, Antoine, Bastin en Dispa (CDH) dienden een voorstel van decreet in om statiegeld in te voeren. In de commissie stelt ook Be Wapp stelt zijn eindrapport over het experiment met retourpremies voor.

Retourpremie gefinancierd door tegenstanders van statiegeld

Fost Plus, een organisatie die tegen statiegeld is en dat publiekelijk verklaart, financierde het Be WaPP experiment en zat in de stuurcommissie. Het experiment kostte €791.072,40.

Sterker nog, in Le Soir van 23 september 2021 lekte een geheime overeenkomst uit die in 2016 werd afgesloten tussen de toenmalige Waalse milieuminister en de bedrijven verenigd in Comeos, Fevia Wallonie en Fost Plus. Artikel 13 van die overeenkomst bepaalt dat de financiering van de Be Wapp-actie zou ontbonden worden als de Waalse regering het zou aandurven om statiegeld in te voeren.

Gelukkig heeft de huidige Waalse milieuminister Céline Tellier al gereageerd dat de huidige Waalse regering niet meer gebonden is door die overeenkomst.

Er zijn dus wel meerdere elementen die er op wijzen dat het “pilootproject” met retourpremies van Fevia, Comeos en Fost Plus vooral als bedoeling had om het debat over de invoering van statiegeld met enkele jaren te vertragen.

Lees hier onze Analyse van het Be Wapp rapport over retourpremie