Boerenorganisaties, milieuorganisaties, de Vlaamse steden en gemeenten en een vertegenwoordigster van de Nederlandse overheid spraken over de bouwstenen van een goed statiegeldsysteem.

De commissie Leefmilieu van het Vlaams Parlement hield dinsdag 18 en woensdag 19 oktober hoorzittingen over het Voorstel van resolutie over de vermindering van de hoeveelheid wegwerpplastics en de snelle invoering van statiegeld op drankverpakkingen van parlementsleden Mieke Schauvliege (Groen), Steve Vandenberghe (Vooruit) en collega’s. Pieter Elsen vertegenwoordigde er de stem van meer dan 15.000 burgers die de petitie van Canal It Up ondertekenden.

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij Ovam publiceerde vrijdag 14 oktober het rapport “Zwerfvuil en sluikstort 2021”. Daaruit blijkt dat de industrie er niet in geslaagd is om de daling van 20 gewichtsprocent te realiseren. Die doelstelling was vastgelegd in het Uitvoeringsplan Huishoudelijk en Gelijkaardig Bedrijfsafval 2016-2022, het Verpakkingenakkoord van 2018 en het Regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2019-2024. In het Regeerakkoord staat verder dat als de doelstellingen niet gehaald worden, er een statiegeldsysteem of een beloningssysteem zal worden ingevoerd.

In de hoorzitting lichtte de OVAM de cijfers verder toe en benadrukte dat er ‘geen structurele daling van het zwerfvuil te zien is’. OVAM plaatste ook kanttekeningen bij de huidige effectiviteit van het Belgische recyclagesysteem. Zeker voor plastic verpakkingen is de recyclagegraad niet zo hoog als in andere landen.

Sinds het begin van haar ambtstermijn waarschuwde Vlaams minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) de industrie meermaals dat het Vlaams Regeerakkoord 2019-2024 voorziet dat Vlaanderen statiegeld op blikjes en flessen invoert bij het niet-halen van -20 gewichtsprocent zwerfvuil in 2022.

Bouwstenen voor het statiegeldsysteem

In de Commissie vertelden de experts over de zwerfvuilcijfers, over de vragen van hun organisaties en wat de bouwstenen van een doeltreffend statiegeldsysteem zijn. Meermaals werd verwezen naar de praktijkervaring in landen die reeds statiegeld op blikjes en flesjes kennen. Daaruit kwamen een hele reeks succesfactoren naar voor.

Het systeem moet eenvoudig, gemakkelijk, klantvriendelijk en toegankelijk zijn, benadrukten onder andere de experten van OVAM, Recycling Netwerk en CanalItUp. Ook de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten VVSG hield een sterk pleidooi dat het de rol van de distributiesector is om de inname in supermarkten en verkooppunten op te zetten en dat het niet de bedoeling is om de openbare ruimte daarvoor te gebruiken. Aanvullend stelde OVAM een minimaal kader voor met de verplichting dat de middelgrote en grote verkooppunten van drank boven 400 m2 netto-verkoopoppervlakte als inzamelkanaal fungeren.

Het statiegeldbedrag moet een voldoende hoge financiële incentive zijn, benadrukten de sprekers van Recycling Netwerk Benelux, BBL, Canal It Up, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en OVAM.

Steeds meer consensus

Opmerkelijk, de vertegenwoordiger van de Boerenbond verdedigde samen met zijn collega van het Algemeen Boerensyndicaat de invoering van het statiegeldsysteem. De boeren en groentetelers worden immers geconfronteerd met scherven van blikjes die zowel een probleem zijn bij het oogsten als een gevaar vormen voor de gezondheid van runderen.

Een brede meerderheid van parlementsleden van meerderheid en oppositie steunen de invoering van statiegeld.

Minister Demir verklaarde op 14 oktober dat ze de invoering van statiegeld op de tafel van de Vlaamse regering legt voor een beslissing voor het einde van dit jaar. Coalitiepartner CD&V en ook de oppositiepartijen Vooruit en Groen zijn al langer voorstanders van statiegeld. Demir overlegt ook op met haar Waalse en Brusselse collega’s, Céline Tellier en Alain Maron (beiden Ecolo) om statiegeld in te voeren in heel België.

Reactie van de verpakkingssector 

In het Vlaams Parlement kregen ook Fost Plus en handelsfederatie Comeos het woord. Zij bleven zich verzetten tegen de invoering van het statiegeldsysteem met inname van lege drankverpakkingen in verkooppunten. Fost Plus CEO Wim Geens schoof een ‘integrale aanpak’ en een scansysteem naar voor waarbij de burger telkens zijn/haar verpakking moet scannen voor hij/zij ze in de blauwe zak of een vuilbak gooit.

Veel experten en parlementsleden wezen er op dat op dit moment nergens ter wereld een dergelijk scansysteem bestaat. De daarvoor nodige technologie moet nog onderzocht en ontwikkeld worden. Enkel voor het onderzoek stelde het bedrijfsleven eerder al daarvoor tot 2025 nodig te hebben, zonder garantie voor verdere ontwikkeling van de benodigde technologie. Daarnaast stelden parlementsleden vragen over risico’s voor privacy en fraude en betwijfelden ze of iedereen de nodige digitale vaardigheden heeft om met QR-codes aan de slag te gaan.

Volgens Nathalie De Greve, director Sustainability van Comeos is een statiegeldsysteem met terugname door winkels “bijzonder duur, oneerlijk, asociaal en ondergraaft het ook het succes van de blauwe zak”.

Vlaams minister voor Omgeving Zuhal Demir (N-VA) reageerde daarop dat ze de negatieve houding van handelsfederatie Comeos ten opzichte van inname in de verkooppunten afkeurt: “De techniek van de lange baan, zo doorzichtig. Verantwoordelijkheid als sector proberen ontlopen is gemakkelijk, maar het zal niet pakken”; schreef minister Zuhal Demir op Twitter.

Vergadering Commissie 18 oktober 2022

Vergadering Commissie 19 oktober 2022