In een artikel van 7 maart 2020 in het Financieele Dagblad wijst de bekende Nederlandse macro-econoom Mathijs Bouman (FD, Nieuwsuur) op de ‘kracht van de kleine bedragen”. Van zodra de plastic tasjes niet langer gratis waren, kelderde het gebruik ervan. Dat toont de kracht van kleine bedragen en de impact die het heeft op ons gedrag. Daarom vindt Bouman dat de regering statiegeld op flesjes en blikjes moet invoeren, omdat ook daar een kleine financiële prikkel zal leiden tot het terugbrengen van de lege drankverpakkingen.

Mathijs Bouman is onder de indruk van de resultaten van het verbod op gratis plastic draagtassen, die de minister voor Milieu en Wonen Stientje van Veldhoven op 2 maart naar de Tweede Kamer stuurde: “de maatregel is absurd effectief gebleken. Het minuscule prijsje heeft ons gedrag enorm bijgestuurd. In 2015 gebruikten we nog bijna drie miljard plastic tasjes. (….) In de jaren na het verbod op gratis tasjes is het gebruik spectaculair gedaald, naar 600 miljoen stuks op jaarbasis. In 2018 deed de gemiddelde Nederlander maar liefst tien dagen met een tasje. Per persoon gebruikten we er dat jaar vijfendertig. Dat is een afname van 80%. Van dit succes had zelfs de grootste plastic-hater niet durven dromen”.

Bouman vervolgt: “Je zou misschien verwachten dat daar een les uit getrokken wordt voor het bredere beleid om het eenmalig gebruik van plastic terug te dringen. Als je met een paar centen al zoveel kunt bereiken, dan moet dat toch naar meer smaken? (…) Als het de verpakkingsindustrie echt menens was, dan zou men zelf pleiten voor de meest effectieve methode om zwerfvuil te bestrijden: een klein bedrag aan statiegeld op ieder flesje (en blikje). Maar daar is men juist mordicus op tegen.”

Bouman besluit: “Alsof er nog onderzoek nodig is. De kracht van kleine bedragen heeft zichzelf al vele malen bewezen. Ga zelf maar eens een uurtje zwerfafval rapen uit de berm. Wedden dat u geen enkele plastic literfles met tien cent statiegeld tegenkomt?”

Het opiniestuk van Bouwman sluit aan bij publicaties van collega’s uit het vakgebied. In “Meer milieuwinst mogelijk uit recycling” schreven de economen van het Nederlandse Centraal Planbureau (CPB) in november 2019 al: “Statiegeld geeft een prikkel om zwerfafval tegen te gaan. Kunststof zwerfafval heeft negatieve gevolgen voor het milieu, omdat het lang blijft bestaan. Daarnaast geeft statiegeld een bruikbaarder grondstof voor ‘hoogwaardige’ recycling dan andere vormen van inzameling”.

Ook de Belgische macro-econoom Geert Noels, auteur van het boek Econoshock, is overtuigd: “Statiegeld is de logica zelve, laat ons die kleine inspanning doen voor een beter milieu”, schreef hij: “statiegeld werkt, Noorwegen bewijst het”, met verwijzing naar een BBC-reportage over het Noorse statiegeldsysteem.

De Financial Times merkte in een opinie over plastics in de oceanen op dat de recyclinggraad veel hoger ligt in landen met statiegeldsystemen: “Policymakers can also do more to change public behaviour. Recycling rates are much higher in countries that make it mandatory to run deposit return schemes”.

En The Economist, in een analyse van de recyclingsystemen binnen Europa in de editie van 11 januari 2020, is heel lovend over het nieuwe statiegeldsysteem in Litouwen: “The country now recycles at a record level. Almost three-quarters (74%) of plastic packaging waste was recycled there in 2017, the highest proportion in Europe. The EU average was 42%, and the worst performers, including Finland and France, under 30%. Much of Lithuania’s success is due to a deposit refund scheme, introduced in 2016. (….) By the end of 2017, 92% of all bottles and cans sold in Lithuania were being returned, close to triple the amount before the scheme began. The overall plastic packaging recycling rate increased by almost 20%”.

De kracht van de kleine bedragen staat vast voor deze auteurs. Het is empirisch vastgesteld bij de plastic tasjes en ook in de landen met statiegeld. Zowel de prikkel om zwerfafval tegen te gaan, als de sterke recyclingresultaten van statiegeld worden erkend. Voor macro-economen staat met andere woorden vast dat statiegeld werkt. Ze pleiten dan ook voor een bredere invoering ervan.