Volgens het Besluit maatregelen kunststof drankflessen dient er statiegeld geheven te worden op “water of frisdrank in een kunststof fles met een inhoud van 3 liter of minder”. Daarmee zijn andere dranken, zoals sappen en zuivel, in de praktijk uitgezonderd van de statiegeldwetgeving. RNB protesteerde samen met vier andere milieuorganisaties al in 2019 dat deze uitzondering tot verwarring en achterpoortjes zou leiden.

Recycling Netwerk Benelux (RNB) merkte in november 2021 op dat er veel plastic flessen met (vruchten)sap, “multivitamines” of “nectar” zonder statiegeld in de rekken stonden. Maar bij het nakijken van de ingrediënten ontdekten we dat ze ook toegevoegde suikers en water bevatten. En dan zijn ze volgens de wettelijke definitie frisdrank, en dus moet er statiegeld op. Of er nu sprake is van ontwijking of verwarring, de wettelijke definitie van frisdrank is immers heel duidelijk, namelijk: “een drinkwaar die (…) bestaat uit: water (…) en suikers of zoetstoffen; waaraan mogen zijn toegevoegd: (…) vruchten- of plantensappen (…)”. Anders gezegd, wanneer een drank bestaat uit de combinatie van sappen, suikers en water, betreft het een frisdrank. Door deze frisdranken in flessen zonder statiegeld te verkopen, zouden de desbetreffende drankenproducenten in overtreding zijn met de statiegeldwet.

Handhavingsverzoek

Recycling Netwerk nam afvaladvocaat Rogier Hörchner in de arm en vroeg via een handhavingsverzoek aan de ILT om 15 onderzochte dranken, van de merken Riedel, Albert Heijn en Jumbo, als frisdrank te kwalificeren en onderhevig te maken aan de statiegeldwetgeving. Het consumentenprogramma Kassa (BNNVARA) besteedde er aandacht aan op 27 november.

De ILT heeft nu geoordeeld dat RNB voor alle onderzochte dranken gelijk heeft en dat flessen met sap, water en suiker inderdaad onder de statiegeldregeling vallen. De ILT  legt de drie aangesproken producenten op om binnen 3 maanden statiegeld op de desbetreffende drankflessen te heffen en gaat daarna handhaven met dwangsommen als blijkt dat de genoemde bedrijven na verloop van de hersteltermijn nog steeds in overtreding zijn. Allen hebben hebben gereageerd te gaan voldoen aan geldende wet- en regelgeving.

Het probleem is grootschaliger dan de 15 producten die zijn geciteerd in het handhavingsverzoek van RNB dat was gebaseerd op een quickscan bij enkele supermarkten. Volgens eigen inventarisatie van Kassa zou het om zo’n 100 drankflessen kunnen gaan. RNB verzocht de ILT daarom om met een plan van aanpak te komen om te handhaven op alle andere plastic flessen met frisdrank waar geen statiegeld op wordt geheven. De ILT heeft daarop geantwoord de uitspraak te communiceren naar verschillende brancheorganisaties en gaat rond juni 2022 controles bij supermarkten uitvoeren.

“Dit is een goede zaak voor het milieu. Deze uitspraak doet de statiegeldwet correcter naleven. We zullen minder van die plastic flessen in het milieu terugvinden. Statiegeld doet immers het aantal plastic flesjes in de natuur met 70 tot 90 procent dalen”, reageert Robbert van Duin van milieuorganisatie Recycling Netwerk verheugd.

Uitzondering voor sappen moeilijk vol te houden

Door deze uitspraak komt er ook statiegeld op de flessen met sap als bestanddeel. Dit maakt de eerder gemaakte uitzondering voor sappen (zonder water of suiker) moeilijk vol te houden. “We hebben vanaf het begin geprotesteerd tegen de uitzonderingen in de statiegeldwetgeving en de aangehaalde drogredenen ontkracht. De uitspraak van de ILT maakt duidelijk dat het correct naleven van de statiegeldwet leidt tot de bizarre situatie waarbij er wel statiegeld moet op dranken met sap met wat suiker en water erin, en niét op de dranken bestaande uit sap zonder water en suiker”, zegt RNB.

“Voor het milieu is het nodig dat Nederland gaat naar statiegeld op alle drankverpakkingen, zonder onderscheid of uitzonderingen op basis van de inhoud van de verpakking. De verpakkingen vervuilen het milieu, los van welke drank erin zat. Dus haal die ongefundeerde uitzondering voor sap er gewoon uit”, besluit milieuorganisatie RNB.

Duitsland besloot eerder zijn goed werkende statiegeldsysteem uit te breiden naar alle drankverpakkingen, los van het type drank dat er in zit.

In de media:

• Trouw, https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/ook-statiegeld-op-fles-sap-met-water-en-suiker~bcb90307
• Kassa, https://www.bnnvara.nl/kassa/artikelen/er-moet-statiegeld-komen-op-sapflessen-besluit-ilt en https://www.bnnvara.nl/kassa/videos/576543 (video)
• RTL Nieuws, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5282935/statiegeld-sapflessen-toegevoegde-suiker-water-inspectie
• AD, https://www.ad.nl/binnenland/ook-statiegeld-op-sapflessen-waaraan-water-of-suiker-is-toegevoegd~a4b7d176/
• Nu.nl, https://www.nu.nl/economie/6179743/inspectie-breidt-statiegeldplicht-voor-plastic-flessen-uit.html