Steeds meer regeringen in Europa beslissen om statiegeld in te voeren op blikjes en plastic flessen. Het tempo versnelt sinds de goedkeuring van Europese richtlijn over wegwerpplastics in 2019.

Die Single Use Plastic richtlijn (SUP-richtlijn) bepaalt immers dat alle plastic flessen minstens 25% recycled content moeten bevatten in 2025, en de lidstaten 90% van de plastic flessen gescheiden moeten inzamelen tegen 2029.

De ene lidstaat na de andere beslist daarom om statiegeld in te voeren. Tegelijk gaan ze zo de strijd met zwerfafval en plastic vervuiling aan. Dankzij statiegeld kunnen de drankenproducenten ook volledig gerecyclede nieuwe petflessen maken. In dit artikel gaan we in op de regeringsbeslissingen binnen de Europese Unie.

Beslissingen in 9 Europese landen sinds 2016

Litouwen voerde in februari 2016 statiegeldwetgeving in voor blikjes en flessen voor eenmalig gebruik. Het statiegeld is voor alle verpakkingen gelijk en bedraagt ​​€ 0,10 per fles of blik. Het statiegeldsysteem wordt beheerd door Užstato Sistemos Administratorius. Het retourpercentage voor plastic flessen voor plastic flessen stijgt spectaculair: het was 34% vóór de statiegeldregeling, 74,3% eind 2016, 91,9% eind 2017 en 93% in 2018. Statiegeld werd ingevoerd tijdens de regering-Butkevičius, bestaande uit socialisten, liberalen, conservatieven en christendemocraten.

In Slowakije stemde het parlement in september 2019 de wet die een statiegeldregeling voor PET-flessen en blikjes in 2022 invoert. Het nieuwe systeem betreft alleen winkels met een oppervlakte van meer dan 300 vierkante meter. Het statiegeld is € 0,15. De operator Slovensko zálohuje beheert het systeem. Het toonde meteen indrukwekkende resultaten. De Slowaken leverden al meer dan 100 miljoen plastic flessen en blikjes in in de eerste vier maanden.  

In Letland stemde het parlement in oktober 2019 de verpakkingswet die het statiegeldsysteem invoert. Het begon op 1 februari 2022. Het statiegeldsysteem accepteert glas, plastic (PET) en metalen (blik) verpakkingen gevuld met frisdrank, alle soorten bier en andere alcoholische dranken (tot 6%). 

De Nederlandse regering Rutte III (liberalen van VVD en D66, christen democraten van CDA, CU) besliste in april 2020 dat er vanaf 1 juli 2021 statiegeld zit op alle plastic flessen. Daarmee breidt de Nederlandse regering het huidige statiegeldsysteem op grote plastic flessen uit naar alle plastic flessen.Slechts zes maanden na de invoering van het statiegeld op kleine flesjes telde het ministerie van Rijkswaterstaat al een daling van 41 procent van het aantal kleine flesjes in het milieu tussen december 2021 en 2022. In februari 2021 besloot de Nederlandse regering ook statiegeld op blikjes in te voeren. Het systeem gaat in op 31 december 2022.

In Malta ondertekende de regering in 2020 de statiegeld regelgeving voor drankcontainers. De start van het systeem wordt verwacht in 2022, de datum zal later in het jaar bekend worden gemaakt. 

In Oostenrijk lanceerde milieuminister Leonore Gewessler op 7 september 2020 het  3-puntenplan van de Oostenrijkse regering om plastic afval te stoppen. De wet op verpakkingen voor eenmalig gebruik werd in oktober 2021 aangenomen. Ze voorziet statiegeld op wegwerp drankverpakkingen, PET-flessen en blikjes. Het systeem start op 1 januari 2025. Het statiegeld gaat van 0,25€ et 0,30€.  Verder wil de Oostenrijkse regering van Conservatieven en Groenen eisen dat vanaf 2023 25% van de dranken in hervulbare flessen wordt verkocht, oplopend tot 40% in 2025 en 55% in 2030. Een opiniepeiling van Research Affairs in augustus 2020 toont dat 81% van de Oostenrijkers voorstander zijn van statiegeld op petflessen en 76% voorstander van het invoeren van statiegeld op blikjes. 

In Ierland verklaarde de regering van conservatieven, christendemocraten, liberalen en groenen in september 2020 dat er statiegeld komt in het derde kwartaal van 2022. Het statiegeld komt er via de implementatie van de Europese Single Use Plastics Directive tegen juli 2021. De planning van de Ierse regering is als volgt: de wetgeving is ondertekend op 19 november 2021. De  start van het statiegeld komt er in het derde kwartaal van 2022. 

Het parlement van Luxemburg keurde op 5 mei 2022 de statiegeldwet goed. Er komt één nationaal statiegeldsysteem voor alle “voor menselijke consumptie bestemde drankverpakkingen die op de Luxemburgse markt worden gebracht“. Het statiegeldbedrag varieert van 10 cent tot 1 euro, afhankelijk van het soort verpakking. Sommige elementen zullen in een groothertogelijke verordening worden gespecificeerd: de hoogte van het statiegeld per soort drankverpakking, het gedetailleerde tijdschema voor de invoering en de eisen voor de organisatie van de sector (b.v. aanwezigheid van een centrale administratie, organisatie van producenten). 

De regering van Polen besliste op 2 juni 2022 dat er volgend jaar statiegeld zit op blikjes en flessen. Het statiegeldsysteem geldt voor wegwerp- en herbruikbare glazen flessen tot 1,5 liter, PET-flessen tot 3 liter en aluminium blikjes tot 1 liter. Er komt een terugnameplicht voor winkels van meer dan 100 m². Kleinere verkooppunten zullen zich vrijwillig bij het systeem kunnen aansluiten.

 

Regeringsbeslissingen en debatten in drie Europese landen 

In Frankrijk verklaarde minister Brune Poirson (van de liberale partij En Marche) op 10 juli 2019 dat de Franse regering statiegeld op plastic flessen en blikjes wil invoeren. Ze kreeg de steun van de Franse supermarkten en drankenproducenten, daarbij ook multinationals die eveneens in België en Nederland actief zijn. Door druk van conservatieve burgemeesters in de Franse Senaat is het project uitgesteld tot 2023. 

Op het niveau van het Verenigd Koninkrijk kondigde de regering van Theresa May (Conservatives) in maart 2018 een statiegeldregeling voor drankverpakkingen aan. De Blue Planet II-serie had de dreiging van oceaanvervuiling onder de aandacht gebracht. In juli 2019 verklaarde de Britse regering dat ze mikt op 2023 om een volledig werkend statiegeldsysteem te hebben. Een opiniepeiling door Populus in juni 2020 toont dat 84% van de Britten voorstander is van statiegeld op alle drankverpakkingen. 

De regering van Schotland geleid door Nicola Sturgeon van de Scottish National Party kondigde in mei 2019 het plan aan om statiegeld op plastic flessen, glazen flessen en blikjes in te voeren. Het Schotse parlement stemde de statiegeldregeling in mei 2020. De start is voorzien in augustus 2023. Het systeem behelst alle dranken die worden verkocht in PET-plastic, metaal en glas. Voor alle formaten komt er een vast statiegeld van 20 pence (0,23 euro). 

In Spanje stemde een grote meerderheid in het Lagerhuis voor de Wet die statiegeld invoert. De wet ligt nu op tafel van de Senaat. 

 

Acht Europese landen die al langer statiegeld kennen

Finland introduceerde het statiegeldsysteem voor het eerst in 1952, samen met de Olympische zomerspelen die Coca-Cola naar het land brachten – in glazen flessen. In de jaren tachtig werden enkele herbruikbare en duurzame plastic flessen opgenomen in het statiegeldsysteem. Statiegeld werd in 1996 geïntroduceerd op aluminium blikjes, op PET-flessen in 2008 en op gerecyclede glazen flessen in 2012. Suomen palautuspakkaus Oy (afgekort Palpa), een particulier consortium van drankenimporteurs en -fabrikanten, beheert het systeem

In Zweden hebben de aluminium blikjes sinds 1984 statiegeld en de PET-flessen sinds 1994. Svenska Returpack is verantwoordelijk voor het statiegeldsysteem voor aluminium blikjes en PET-flessen. 

IJsland heeft sinds 1989 een statiegeldsysteem op nationale schaal voor drankverpakkingenvan plastic, aluminium en glas. 

Noorwegen nam in 1999 een statiegeldwet aan. In 2018 verhoogden de tarieven tot 2 NOK voor kleine flesjes en blikjes en 3 NOK voor grote flessen. Infinitum AS (voorheen Norsk Resirk) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het nationale recyclingprogramma voor niet-hervulbare plastic flessen en drankblikjes. De non-profitorganisatie is opgericht in 1999. Ze is eigendom van bedrijven en organisaties in de drankenindustrie en de handel in voedingsmiddelen.

Het Noorse systeem werkt zo dat de milieubelasting daalt naarmate het rendement stijgt. Dat betekent dat bijvoorbeeld 90 procent retour voor blikjes zich vertaalt in een korting van 90 procent op de milieubelasting. 

Denemarken introduceerde het eerste nationale statiegeldsysteem in 1922. In 1991 en 1993 breidde het uit met plastic flessen. Dansk Retursystem, een particuliere non-profitorganisatie beheert het systeem. In 2019 behaalde het systeem een ​​totaal rendement van 92%. 

In Duitsland bestaat het statiegeldsysteem al zeventien jaar, sinds 2003. Er is statiegeld op plastic, blikken en glazen drankverpakkingen. Het standaard statiegeld bedrag is 0,25 euro sinds 2016. Het statiegeld is hoger voor wegwerpverpakkingen dan voor herbruikbare verpakkingen, zoals glazen flessen. 97 tot 99%  van de wegwerpflessen worden teruggebracht. De recyclagegraad van blik is er circa 99%. In januari 2021 keurde de Duitse regering van Angela Merkel (CDU – SPD – CSU) een nieuwe Verpakkingswet, Verpackungsgesetz goed. Statiegeld op verpakkingen van sappen en wijn komt er in 2022, voor melk in 2024. Duitsland kent al heel lang statiegeld (Pfand) op plastic flessen en blikjes, sinds 2003. Maar sappen, wijn en melk waren uitgezonderd. De nieuwe Verpakkingswet kijkt dus enkel nog naar de verpakkingen, en niet naar welke drank er in zit.

In Estland bestaat sinds 2005 een universeel statiegeld- en recyclingsysteem voor eenmalige en hervulbare verpakkingen. Het statiegeld is € 0,10 op de meeste metalen, plastic en glazen drankverpakkingen. Het systeem wordt beheerd door Eesti Pandipakend, een organisatie voor producentenverantwoordelijkheid die de Estse Vereniging van Brouwers, de Vereniging van Producenten van Frisdranken, de Vereniging van Importeurs van Frisdranken en Bier en de Estse Vereniging van Detailhandelaren vertegenwoordigt. 

In Kroatië is er sinds 2006 statiegeld van 0,5 Kroatische Kuna op niet-hervulbare containers met een minimum volume van 200 ml. Retailers groter dan 200 m² zijn verplicht containers terug te nemen. De overheid beheert de regeling. Er is een inzameldoelstelling van 95%. Sinds 2015 zorgt statiegeld voor terugbrenging van 90% van alle niet-hervulbare verpakkingen op de Kroatische markt. 

De race naar statiegeld 

Samengevat: we kunnen spreken van een echte race naar statiegeld. Het debat over plastic vervuiling is overal bezig. In de lidstaten van de Europese Unie wordt hard gewerkt aan wetgeving om er iets aan te doen. Het tempo verschilt van land tot land, maar de richting is dezelfde. 

Ook aan de grens van de Europese Unie stijgt de populariteit van statiegeld. In januari 2019 besliste Turkije dat er binnen vier jaar statiegeld op alle drankcontainers komt. Met 80 miljoen inwoners wordt Turkije na Duitsland het grootste statiegeldland ter wereld.